Na czym polegają bobsleje? Wszystko, co warto wiedzieć!

Bobsleje to zimowa dyscyplina sportu, w której zawodnik lub zespoły mkną po specjalnym torze lodowym w pojeździe przypominającym pocisk. Ogromne prędkości, duże przeciążenia, długie wiraże i istniejące ryzyko sprawia, że zawody bobslejowe śledzi się z zapartym tchem. By jednak w pełni docenić pracę, którą wykonują sportowcy, warto poznać szczegóły tej dyscypliny.

Czym są bobsleje?

Bobsleje to jedna z zimowych dyscyplin sportu. Polega na zjeździe po specjalnym, liczącym ok. 1500-2000 m torze lodowym o sporym nachyleniu. Zawodnicy uprawiający ten sport, wykorzystują do tego aerodynamiczne pojazdy, których konstrukcja umożliwia jak najszybsze pokonanie toru. Do szybkiego przejazdu wymagany jest jednak nie tylko same bobsleje – tak nazywa się nie tylko dyscyplina, ale też pojazdy. Ważna jest siła, koordynacja ruchów zawodników (lub zawodnika), siła wymagana przy starcie, umiejętność balansowania ciałem i szybkość tych ruchów.

W bobslejach rywalizować można w konkurencji jednoosobowej – w tzw. monobobach, w dwójkach oraz w czteroosobowych zespołach.

Historia bobslejów

Historia bobslejów wiąże się z tym samym miejscem co historia skeletonu i saneczkarstwa, o której pisaliśmy w tekście poświęconym tym dyscyplinom. Wszystko zaczęło się w szwajcarskim miasteczku St. Moritz, gdzie angielscy kuracjusze pod koniec XIX w. poszukiwali sposobu na podniesienie poziomu adrenaliny. Dyscypliną, która wtedy się narodziła i powszechnie uprawiano, była cresta – “praprzodek” wszystkich sportów na torze lodowym.

Następnie cresta ewoluowała w dyscypliny, które znamy do dziś. Jedną z nich są bobsleje, a przełomowym momentem był dla nich rok 1893 – to właśnie wtedy na górskich, ośnieżonych drogach szwajcarskiej Gryzonii zorganizowano pierwsze międzynarodowe zawody, w których udział wzięło 21 zawodników. Zawodnicy zjeżdżali na brzuchu na toboganach (rodzaj indiańskich sań).

Sanie, które przypominały konstrukcją dzisiejsze bobsleje, skonstruowano w 1888 r. W jeden pojazd połączone zostały dwie pary sanek, co pozytywnie wpłynęło na sterowność. Ta koncepcja została dalej rozwijana, a ścieżka bobslejów na dobre oderwała się od ścieżki rozwoju skeletonu i saneczkarstwa.

Jak wygląda drużyna bobslejowa

Drużyny bobslejowe mogą składać się z dwóch lub czterech osób. Każda z nich ma przypisaną rolę.

Jedna z najważniejszych należy do pilota. To od niego w dużej mierze zależy tzw. linia przejazdu, czyli obrana na torze ścieżka. Pilot ma wpływ na sterowanie pojazdem, jako jedyny widzi tor i może przekazywać instrukcje pozostałym członkom zespołu. Pilot występuje zarówno w osadach dwu-, jak i 4-osobowych.

Kolejna ważna rola należy do hamulcowego. Zawodnik ten odpowiada za obsługę systemu hamulcowego bobsleja i jego zatrzymanie po przejechaniu linii mety.

W zespołach czteroosobowych wyróżnia się jeszcze rolę wypychającego. Ma ją dwóch zawodników, którzy zajmują w bobsleju dwie środkowe pozycje. Ich zadaniem jest wsparcie pozostałych członków osady na starcie, a następnie odpowiednie balansowanie ciałem w trakcie zjazdu.

Na czym polega jazda bobslejem?

Choć ogólne zasady zjazdu bobslejowego są już znane, warto przyjrzeć się całemu przebiegowi przejazdu.

Wszystko zaczyna się na starcie toru. Zawodnicy mają tam ok. 50 metrów, żeby jak najbardziej rozpędzić swojego bobsleja. Zaczynają w pozycji stojącej i rozpędzają się, biegnąc.

Następnym etapem zjazdu jest zajęcie pozycji wewnątrz pojazdu. Czynność ta wymaga nie tylko doskonałej zwinności, ale też koordynacji. Pierwszy do bobsleja wskakuje pilot, a następnie kolejni zawodnicy.

Gdy wszyscy zajmą swoje pozycje, sterowanie przejmuje pilot bobsleja. Przy użyciu skomplikowanego systemu opartego na stalowych linkach poruszających przednie płozy bobsleja, stara się poprowadzić go po optymalnym torze jazdy. W trakcie zjazdu wszyscy zawodnicy – łącznie z pilotem – balansują ciałem, pomagając tym w sterowaniu pojazdem.

Ostatni z etapów to hamowanie. Po przekroczeniu linii mety zawodnik, który jest hamulcowym, przy wykorzystaniu specjalnego systemu, wytraca prędkość i zatrzymuje pojazd.

Jakie są zasady zawodów bobslejowych?

Podobnie jak w skeletonie i saneczkarstwie, w zawodach bobslejowych o końcowym wyniku decyduje suma czasów przejazdów. Na mistrzostwach świata liczone są 4 przejazdy, z czego w ostatnim bierze udział jedynie najlepsze 20 załóg z 3 pierwszych przejazdów. W zawodach Pucharu Świata sumowane są 2 przejazdy. W drugim – podobnie jak w mistrzostwach świata – bierze udział 20 najlepszych osad po pierwszym zjeździe. Z uwagi na duże prędkości, czasy liczone są do tysięcznej części sekundy.

Wymagany sprzęt

Jazda z ogromnymi prędkościami po krętym, lodowym torze nie byłaby możliwa bez odpowiedniego sprzętu. Zawodnicy wyposażeni są w obcisłe kombinezony, ochronne kaski, rękawice i buty z kolcami, jednak najważniejszym sprzętem w bobslejach są pojazdy.

Wyróżnia się trzy rodzaje. Najmniejsze bobsleje to monoboby – jednoosobowe sanie, których waga minimalna (bez zawodnika) wynosi 162 kg, a długość 2,80 m. Większe, są sanie dwuosobowe. Ich minimalna waga (bez załogi) wynosi 170 kg, a maksymalna (z załogą) 330 kg dla kobiet i 390 kg w przypadku mężczyzn. Długość dwuosobowych bobslejów określono na 3,20 m.

Największymi bobslejami są te dla czteroosobowych osad. Ich długość wynosi aż 3,80 m, a maksymalną wagę z załogą określono na poziomie 630 kg. Minimalna waga bez załogi wynosi natomiast 210 kg.

Faktem wartym zapamiętania jest to, że wymienione wagi maksymalne mają za zadanie zniwelować różnice z nich wynikające. Im cięższy bobslej, tym szybciej porusza się na torze, dlatego w przypadku lżejszych załóg, brakujące do wagi maksymalnej kilogramy, uzupełniane są balastem.

Jak i z jaką prędkością jadą bobsleje?

Bobsleje poruszają się na dwóch zestawach płóz. Przednie płozy są ruchome i to nimi, za pomocą systemu stalowych linek steruje pilot. Tym, co może zaskakiwać, jest fakt, że płozy, w odróżnieniu np. do tych w łyżwach, nie są ostrzone. By zminimalizować tarcie, są one natomiast bardzo dokładnie polerowane, żeby ich powierzchnia była jak najbardziej gładka. Warto również wspomnieć, że przed startem mierzona jest temperatura płóz. Nie może ona różnić się od temperatury zestawu płóz kontrolnych o 4 stopnie.

Odpowiedni ciężar bobslejów, gładkie, wypolerowane płozy, wysiłek zawodników oraz siła grawitacji sprawia, że bobsleje osiągają oszałamiające prędkości. Nieoficjalny rekord wynosi 201 km/h, jednak niewiele źródeł go potwierdza. Oficjalnym rekordem prędkości bobsleja jest 156 km/h. Pomiar zrobiono na Mistrzostwach Świata w 2019 r. na torze w kanadyjskim Whistler. Średnia prędkość, z jaką jadą bobsleje, wynosi ok. 130-155 km, w zależności od możliwości toru.

Czy saneczkarstwo i bobsleje to to samo?

Wspólna historia, te same tory wykorzystywane do jazdy oraz podobne zasady rozgrywania zawodów, mogą wprowadzać konsternację wśród mniej zaawansowanych fanów sportów zimowych. Mamy nadzieję, że powyższy tekst, jak i ten, w którym przyglądaliśmy się saneczkarstwu i skeletonowi, wyjaśnia, że tak naprawdę podobieństwa na tym się kończą.

Najważniejszą różnicą pomiędzy oboma sportami jest sprzęt. W saneczkarstwie do zjazdu używa się specjalnych, niezabudowanych sanek. Ich sterowanie możliwe jest jedynie za pomocą prymitywnego systemu. Oba sporty różni także wielkość obsad. W bobslejach mogą one liczyć 4 zawodników, w saneczkarstwie maksymalnie dwóch. Inna jest też technika jazdy. Saneczkarze zjeżdżają po torze w pozycji leżącej, nogami skierowanymi do przodu.

Czy w Polsce jest tor bobslejowy?

Choć zainteresowanie bobslejami pojawiło się w Polsce już na początku XX w., to do dziś poza pozostałościami betonowych rynien tworzących tor na Husyckiej Górze w Karpaczu, nie zostało nic więcej. Jest jednak nadzieja, że za jakiś czas, polscy bobsleiści trenujący obecnie za granicą, będą mogli robić to w kraju. W Dusznikach-Zdrój ruszyły prace nad jednym z Centralnych Ośrodków Sportu. Projekt COS poza infrastrukturą narciarską czy basenami uwzględnia także budowę pierwszego w Polsce toru bobslejowego.

Bobsleje – w jaki sposób można uprawiać ten sport?

Chętni na rozpoczęcie swojej przygody z bobslejami, z uwagi na brak odpowiedniej infrastruktury w Polsce, mogą mieć z tym problem. Istnieje jednak szansa na dostanie się do… Kadry Narodowej. Polski Związek Bobslei i Saneczkarstwa nie zamyka możliwości dostania się do drużyny reprezentującej nasz kraj przed nowymi zawodnikami. Można wziąć udział w testach, w których należy udowodnić swoją siłę, sprawność i szybkość. Opcja ta jest przewidziana przede wszystkim dla zawodników, którzy już wcześniej uprawiali inną dyscyplinę, dlatego chcący jeździć w bobslejach, powinni skupić się najpierw nad ogólnym rozwojem swoich możliwości.