Tu rządzi siła! Sporty dla silnych i wytrzymałych

Pot, krew i łzy to elementy, które towarzyszą karierze każdego profesjonalnego sportowca. To właśnie one odróżniają ich od tych, którzy mają ze sportem jedynie hobbystyczny lub amatorski kontakt. Rozwój kariery sportowej przypłacony jest wieloma wyrzeczeniami, chwilami zwątpienia, ryzykiem kontuzji, jak i po prostu regularną, ciężką pracą. Istnieją jednak sporty, których charakter jest jeszcze bardziej wymagający. Dyscypliny, w których krew i pot nie są jedynie efektem ciężaru ćwiczeń, ale ich nieodzownym elementem. Mowa o sportach, w których poza umiejętnościami, liczy się przede wszystkim siła, wytrzymałość i twardy charakter.

Dzisiejszy wpis poświęcimy dyscyplinom dla prawdziwych twardzieli (i twardzielek) – sportom walki, sztukom walki oraz innym, które łączy jedna wspólna cecha: wszystkie z nich wymagają od uprawiających je zawodników dużej siły i wytrzymałości. Właśnie dlatego sportowców, którzy uprawiają jedną z tych dyscyplin równie często co na hali treningowej, spotkać można w siłowniach, w których je rozwijają.

Czym jest siła i jakie są jej rodzaje?

Nim przejdziemy do dyscyplin, poświęćmy chwilę na to, czym jest siła, skąd się bierze oraz jak ją ćwiczyć.

Naszą siłę określa to, jakim oporom zewnętrznym lub wewnętrznym jest w stanie przeciwstawić się nasz układ mięśniowo-nerwowy. W momencie powstania oporu (np. w momencie pchania) lub przyciągania (np. w momencie podnoszenia czegoś) dochodzi do skurczów mięśni. I to właśnie intensywność, z jaką się one kurczą oraz to, jakim oporom są w stanie się przeciwstawić, określane jest siłą.

To, jaką siłą dysponuje człowiek, jest kwestią indywidualną. Czynniki, które mogą na nią wpływać to m.in. przekrój mięśnia (im bardziej rozrośnięty, tym większa siła), jego elastyczność, przewaga włókien szybkokurczliwych w strukturze mięśni (odpowiadają za siłę i moc), liczba pobudzanych w trakcie wysiłku jednostek ruchowych oraz kilka innych czynników.

Warto wiedzieć również, że można wyróżnić kilka rodzajów siły człowieka:

• Siła ogólna pozwala ocenić siłę całego układu mięśniowego, bez podziału na poszczególne mięśnie.
• Siłę pojedynczych mięśni lub ich grup zaangażowanych w wykonanie konkretnych ruchów (np. charakterystycznych dla danej dyscypliny) określa się jako siłę specjalną.
• Umiejętność osiągnięcia maksymalnej siły mięśni w najkrótszym czasie nazywa się siłą szybkościową.
• Jednorazową, najwyższą wartość siły, którą może wywołać skurcz mięśnia, określa się siłą maksymalną.

Poza wymienionymi rozróżnia się także siłę względną i bezwzględną. Pierwsza z nich to iloraz siły maksymalnej do masy ciała, druga to siła, którą człowiek jest w stanie osiągnąć niezależnie od masy ciała.

Jak można ćwiczyć siłę?

Wiedząc już, czym jest siła, możemy przejść dalej i odpowiedzieć na pytanie, jak ją ćwiczyć. Pomoże nam to zrozumieć, dlaczego zawodników sportów walki oraz innych dyscyplin, którzy muszą wykazać się dużą siłą i wytrzymałością, tak często można spotkać na treningach w siłowniach.

Siłę ćwiczy się, zwiększając stopniowo obciążenie, z którym muszą poradzić sobie nasze mięśnie. Tzw. trening oporowy pomaga z czasem poprawić siłę, ale nie tylko. Praca, której w trakcie treningów poddawane są mięśnie, wpływa również na ich masę, wytrzymałość i eksplozywność. To, jak powinna wyglądać jednostka treningowa, ile serii, jakimi obciążeniami i z jaką przerwą wykonywać, jest już kwestią indywidualną i powinno być dopasowywane w zależności od sytuacji, jak i formy początkowej. Treningi siłowe charakterystyczne są dla zawodników dyscyplin, w których to właśnie siła oraz rozwój mięśni jest priorytetem – m.in. w strongman, kulturystyce czy olimpijskich sportach siłowych.

Trening zawodników sportów walki i osób trenujących sztuki walki na siłowni ma trochę inny charakter. Toczone przez nich walki trwają nierzadko kilkanaście minut, dlatego poza siłą mięśni, muszą oni rozwijać również ich wytrzymałość. Pomagają w tym ćwiczenia siłowo-wytrzymałościowe, które charakteryzują się dużą wszechstronnością i bardzo często nie skupiają się na poszczególnych mięśniach, ale sile i sprawności całego ciała. Zwiększanie zarazem siły i wytrzymałości, możliwe jest dzięki ćwiczeniu z dużą intensywnością – krótkimi przerwami między seriami, pracy w różnych zakresach (tlenowy, beztlenowy), ćwiczeniach angażujących całe partie mięśni – przysiadach, pompkach czy podciąganiu.

Treningi na siłowni nie są zarezerwowane wyłącznie dla zawodników uprawiających sporty walki lub inne sporty siłowe. Rozwój układu mięśniowego pomaga również w innych dyscyplinach, jak i pozwala utrzymać odpowiednią kondycję osobom, które nie trenują zawodowo wcale. W dalszej części naszego wpisu skupimy się jednak na tych sportach, które z siłowniami są mocno związane.

Sporty walki i sztuki walki – czym się różnią?

Gdy myślimy o sile, jednymi z pierwszych sportów, które przychodzą do głowy, są te, w których dochodzi do bezpośredniej konfrontacji dwóch zawodników. Wynik walki w ringu czy oktagonie jednoznacznie wskazuje na to, który z nich charakteryzuje się nie tylko większymi umiejętnościami, ale też siłą i wytrzymałością. Sporty walki, o których mowa, są widowiskowe, nierzadko brutalne i… bardzo często mylone ze sztukami walki.

Warto wiedzieć, że sporty walki i sztuki walki nie są tym samym. Na czym polegają więc różnice?

Jedną z kluczowych jest cel. Sztuki walki uczą sposobów walki – zarówno wręcz, jak i z bronią białą – jednak cel treningów to przede wszystkim umiejętność samoobrony oraz rozwój cech niezwiązanych bezpośrednio z walką – samokontroli, umiejętności radzenia sobie z wybuchami agresji, atakami stresu oraz redukcją poziomu strachu. W przypadku sportów walki nadrzędnym celem jest sama walka, a więc trening takich umiejętności, które zapewnią nam przewagę nad rywalem i umożliwią nam jego pokonanie w sportowej rywalizacji.

Granica pomiędzy sztukami a sportami walki jest cienka. Wiele ze współczesnych sportów walki czerpie bowiem ze sztuk walki, a niektóre z nich, są po prostu ich usportowioną wersją (jak np. judo). Umiejętności nabyte podczas treningów sztuk walki, choć mają ogromne znaczenie dla trenujących je osób, mogą nie sprawdzić się w sytuacjach, w których dojdzie do konfrontacji poza warunkami treningowymi. Sporty walki stawiają na praktyczność. Nawet jeśli bazują na jakiejś sztuce walki, to wybierają z niej wyłącznie te techniki i elementy, które będą zwiększać skuteczność i przydatność w konfrontacji z przeciwnikiem.

Warto mieć świadomość, że poza sztukami i sportami, istnieją jeszcze systemy walki. Ich historia związana jest przede wszystkim z wojskowością, bo większość systemów walki powstała na potrzeby armii (m.in. izraelska krav maga). Celem systemów walki jest szybka i skuteczna eliminacja wroga oraz wykluczenie jego zdolności do dalszej walki. Używa się w nich ciosów i chwytów, które mogą charakteryzować się dużą brutalnością i w sportach walki być nie tylko uznawane za niesportowe, ale też zabronione.

Najważniejsze sporty walki

Gale sportów walki to widowiska, które potrafią zapełniać hale i przyciągać przed ekrany miliony widzów z całego świata. Jakie sporty walki są najpopularniejsze, na czym polegają i skąd się wzięły? Przygotowaliśmy subiektywną listę sportów walki, które musisz znać!

Boks

Pięściarstwo to najpopularniejszy i zarazem najstarszy sport walki, którego korzenie sięgają czasów starożytnych. Walki wręcz były już w programach antycznych igrzysk olimpijskich, jednak ich dzisiejsza forma, niewiele przypomina tę z początków.

Współczesny boks narodził się w Anglii w 1719 r. To właśnie wtedy w Londynie została założona pierwsza akademia boksu. Jej twórcą był James Figg, pierwszy mistrz Anglii. Ówcześni bokserzy nie nosili rękawic, a walki trwały do momentu, w którym jeden z zawodników został znokautowany lub opadł z sił.

Rękawice bokserskie na rękach zawodników pojawiły się dopiero w 1867 r. Ich wprowadzenie poprzedzone było wieloma kontuzjami, poważnymi uszczerbkami na zdrowiu, jak i śmiercią bokserów w ringu. Kolejną istotną zmianę przyniósł rok 1916, w którym wprowadzono 15 trzyminutowych rund wraz z minutowymi przerwami. Liczbę rund ograniczono do 12 dopiero w latach 80 XX wieku.

Dzisiejszy boks to sport walki, w którym wykorzystuje się wyłącznie ręce. Zawodnicy mogą nimi zadawać, jak i blokować ciosy. Techniki ataku to ciosy proste (szybkie i skuteczne), ciosy sierpowe (silne, wykorzystujące siłę ruchu obrotowego całego ciała) oraz ciosy podbródkowe (z dołu). W obronie wykorzystywane są natomiast odskoki, uniki, odchylenia ciała czy garda.

Celem zawodników jest pokonanie przeciwnika przez nokaut w trakcie walki lub pokonanie go na punkty decyzją sędziów, którzy oceniają rywalizację. 

MMA (Mixed Martial Arts, Mieszane Sztuki Walki)

Mieszane sztuki walki to dyscyplina, która w bardzo krótkim czasie zyskała popularność na całym świecie. Charakteryzuje się dużą widowiskowością, którą zawdzięcza – jak sama nazwa sportu mówi – mieszaniu różnych sztuk i sportów walki.

Zawodnicy walczący na zasadach MMA używają m.in. ciosów znanych z boksu, chwytów z judo, duszeń, kopnięć i innych zapożyczonych technik, które mogą wpłynąć na powodzenie w walce z przeciwnikiem. Jedynym ograniczeniem w tej kwestii jest zdrowie oponenta – ciosy nie mogą zagrażać życiu (np. uderzenia w krtań, tył głowy) ani powodować trwałych i poważnych obrażeń ciała (np. wkładanie palców do oczu, ciągnięcia za uszy).

Tych, którzy chcieliby dowiedzieć się więcej o MMA, odsyłamy do naszego artykułu, który poświęciliśmy temu sportowi: MMA – czym są mieszane sztuki walki?

Kick-boxing

Kolejnym sportem walki, który cieszy się dużą popularnością, jest kick-boxing. Dyscyplina ta łączy ciosy znane z boksu z kopnięciami. Jej historia nie jest jednak długa – sięga bowiem tylko lat 60 XX w., w którym narodził się kick-boxing japoński. To właśnie wtedy twórca sportu – Osamu Noguchi – postanowił zaszczepić techniki podejrzane u Tajów uprawiających tajski boks w Japonii. W tym celu sprowadził z Tajlandii trzech zawodników, którzy stanęli do walki z trzema Japończykami uprawiającymi karate kyokushin. Karatecy wygrali dwie z trzech walk, jednak techniki zaprezentowane przez Tajów, zostały wykorzystane do stworzenia sportu walki, który łączył je razem z najskuteczniejszymi technikami karate kyokushin.

Drugi nurt – kick-boxing amerykański – zaczął rozwijać się ok. 15 lat później i również wywodzi się z karate. Reprezentanci tego sportu mieli dość zasad, które zabraniały zadawania silnych ciosów w trakcie walki. Dążenie do starć, które sprawdzały faktyczne umiejętności zawodników, doprowadziło do narodzin sportu znanego jako full-contact karate. Zasady nowego sportu pozwalały na ciosy wyprowadzane w głowę zarówno z ręki, jak i z nogi. Kładły nacisk również na to, żeby walki kończyły się nokautem. W celu zwiększenia bezpieczeństwa wprowadzono rękawice znane z boksu.

Dziś kick-boxing to dyscyplina, która czasy świetności ma już za sobą, jednak nadal pozostaje w gronie najpopularniejszych sportów walki. Współczesna forma różni się od pierwowzorów znacząco – wprowadzono m.in. szereg ograniczeń, których celem jest poprawa bezpieczeństwa. Zaczęto wyróżniać także kilka formuł, które różnią się od siebie dozwolonymi technikami walki.

Formuła full contact pozwala na używanie wszystkich technik bokserskich oraz kopania powyżej pasa. W formule low kick zawodnicy poza ciosami powyżej pasa mogą także wykonywać kopnięcia na nogi przeciwnika. Kolejną z formuł jest K-1, która do wachlarza technik znanych z boksu wprowadziła również ciosy obrotowe pięścią i ciosy kolanem. Pointfighting to formuła kick-boxingu, w której walka przerywana jest po każdej akcji, która zakończyła się czystym uderzeniem przeciwnika. Ciosy nie mogą być zadawane pełną siłą. Dwoma ostatnimi formułami są light contact oraz kick light.

Zapasy

Zapasy to kolejny sport walki, którego korzeni szukać można w starożytności. Zmagania zapaśników były jednym z elementów antycznych igrzysk olimpijskich już od 708 r. p.n.e. i były ostatnią z konkurencji antycznego pięcioboju.

Ten sport walki polega na pojedynku dwóch zawodników, których celem jest pokonanie przeciwnika na punkty lub wygranie potyczki przed czasem poprzez położenie go na łopatki. W zapasach zabronione są ciosy, dźwignie oraz duszenia. M.in. właśnie dlatego w sporcie tym wymagana jest duża siła, zwinność oraz szybkość. Brak ciosów nie ogranicza możliwości walki. Zawodnicy dysponują całym arsenałem szarpnięć, przerzutów, podhaczeń i innych technik.

Zapasy rozgrywane są w dwóch stylach. Zapasy w stylu klasycznym ograniczają możliwość wyprowadzania ciosów jedynie do pasa w górę przeciwnika i wyłącznie za pomocą rąk. W przypadku stylu wolnego chwyty mogą być wykonywane również na nogi konkurenta. Możliwe jest także wykonywanie przerzutów przez nogę, jak i używania ich do podhaczeń i innych elementów walki. =

Brazylijskie Jiu-Jitsu

Brazylijskie Jiu-Jitsu – w skrócie BJJ – to wywodzący się z Brazylii sport walki, który czerpie z elementów ju-jitsu, judo i zapasów. Jego główną cechą charakterystyczną jest skupianie się na walce w parterze.

Historia BJJ sięga początków XX w. i wiąże się z japońskim zawodnikiem judo – Maedą Mitsuyo, który trafił do Brazylii w wyniku wykluczenia z uwagi na udział w walkach za pieniądze (kodeks judo tego zabraniał). W Brazylii rozpoczął treningi, a jednym z jego uczniów był zapaśnik Carlos Gracie. Włączył on do znanych już sobie technik zapasowych, te nauczane przez trenera i stał się wszechstronnym zawodnikiem. Z biegiem lat dyscyplina rozwijała się i zdobywała popularność w innych krajach – w tym w USA. Zawodnicy trenujący brazylijskie jiu-jitsu triumfowali w wielu walkach – w tym w MMA.

W BJJ walka odbywa się w stójce, zwarciu oraz parterze. Jej celem jest pokonanie przeciwnika poprzez zmuszenie go do poddania bądź nokaut poprzez dźwignie lub duszenia. Pierwotna wersja tego sportu walki nie obejmowała ciosów. Te wprowadzono do treningów zawodników, którzy uczą się brazylijskiego jiu-jitsu z myślą o zawodach MMA.

Muay Thai (tajski boks)

Narodziny tajskiego boksu datuje się na XIII w., a ten styl walki charakterystyczny był dla wojowników królewskiej armii. Początkowo, poza samą walką w Muay Thai równie istotne były elementy rytualne oraz religijne. Część z tych tradycji przetrwała do dziś – niektórzy z zawodników wykonują przed walką specjalny taniec waikhru.

Na czym polega tajski boks? Dziś to przede wszystkim widowiskowy sport walki w pełnym kontakcie. Walki toczą się wyłącznie w stójce, a arsenał ciosów, którymi dysponują zawodnicy, jest szeroki. Poza znanymi z boksu uderzeniami i kopnięciami z kick-boksingu dopuszczalne są także ciosy z łokcia oraz kolana. Duże znaczenie ma także umiejętność walki w klinczu.

Sanda

Sanda to wywodzący się z Chin sport walki, który łączy techniki znane z tamtejszych sztuk walki. Sanda jest jedną z odnóg wushu – chińskich sztuk walki. Druga z nich – taolu – skupia się na układach ruchowych wykonywanych z partnerem lub samemu, które mają zaprezentować opanowanie przez zawodników technik. Sanda to odnoga, która kładzie nacisk na umiejętności praktyczne i wykorzystanie nauczonych technik w prawdziwej walce z przeciwnikiem.

Pierwowzorem sandy były walki na wysokich platformach, wokół których rozstawione były włócznie lub naostrzone kije, a walka toczona była na śmierć i życie. Dziś walki odbywają się na kwadratowym podeście znajdującym się kilkadziesiąt centymetrów nad ziemią. Trwają one trzy rundy, w których zawodnicy muszą albo znokautować przeciwnika, albo pokonać go na punkty (wygrać 2 z 3). Punkty przyznawane są za celne ciosy, a najwięcej daje wyrzucenie przeciwnika za ring.

Techniki walki nie są określone – można używać dowolnych ciosów z wachlarza chińskich sztuk walki. Zabronione są jednak ataki na tył głowy, krocze czy szyje oraz ciosy, które mogłyby doprowadzić do skręcenia którejś z kończyn lub karku.

Sumo

Sumo to japoński sport narodowy, który znany jest na całym świecie ze względu na charakterystykę zawodników – potężnych, ważących wiele kilogramów i budzących respekt. Historia sportu sięga VIII wieku, a hipotezą narodzin są walki, które wykonywano w ramach modlitw o obfite plony i dobre zbiory do japońskich bóstw. Współczesną formę sumo nabrało na przełomie XIX i XX w.

Ten sport walki poza charakterystyką zawodników różni się też znacząco od innych samym przebiegiem. Walka jest tak naprawdę tylko jednym z elementów całej ceremonii, która została zachowana do dziś. Zawodnicy wchodzący na ring wykonują najpierw określone czynności – m.in. rzucają garścią soli, przestępują z nogi na nogę, wykonują charakterystyczne kucnięcie.

Na czym polega sumo? Walka w tym sporcie jest mniej brutalna niż w pozostałych. Celem jest wypchnięcie zawodnika poza wyznaczony krąg lub spowodowanie, że dotknie on podłoża inną częścią ciała niż stopa. I choć zawodnicy nie uderzają się pięściami, nie kopią i nie podduszają przeciwników, to muszą wykazać się ogromną siłą i dynamizmem, który pomoże przepchnąć ważącego nawet 200 kg oponenta.

Lethwei

Lethwei, czyli boks birmański to jeden z najbrutalniejszych sportów w naszym zestawieniu. Swoją formułą przypomina kick-boxing, Muay Thai i inne sporty walki, w których dozwolone są kopnięcia i ciosy rękami. Tym, co wyróżnia lethwei, jest przyzwolenie na ciosy głową, łokciami i kolanami. Zawodnicy nie używają również rękawic – do walki owijają ręce jedynie w kawałek materiału.

Tradycyjne walki w boksie birmańskim toczone były do momentu, w którym przegrany nie był w stanie dalej walczyć. Wykluczało to możliwość remisowego wyniku. Doprowadzało również do wielu ciężkich nokautów, jak i śmierci zawodników. Dziś po nokaucie zawodnik jest cucony, żeby zdecydował czy chce walczyć dalej.

Zawodnicy lethwei muszą wykazywać się nie tylko ogromną siłą, ale też odpornością na ból. Trening do walk obejmuje więc nie tylko naukę ciosów, ale też różnorakie formy hartowania organizmu.

Sport ze względu na swoją brutalność oraz nieokrzesany charakter nie zdobył uznania na arenie międzynarodowej. W celu poprawy tego stanu lethwei przechodzi zmiany, które mają usystematyzować zasady i sprawić, że zainteresowanie lethwei się zwiększy. 

Wrestling

Ostatnim ze sportów walki na naszej liście jest popularny w Stanach Zjednoczonych wrestling. Wrestling to dyscyplina, która łączy sport walki z elementami show. Wywodzi się z tradycyjnych zapasów oraz z tzw. wolnoamerykanki – rodzaju zapasów, w którym dozwolone były również inne chwyty i uderzenia.

Gale wrestlingu są reżyserowanym widowiskiem, których rolą jest przede wszystkim dostarczenie rozrywki widzom. Wyniki walki są najczęściej z góry ustalone, tak jak ustalony jest scenariusz całych gal. Mimo tego zawodnicy muszą wykazać się dużą siłą, jak i umiejętnościami, które pozwolą im w bezpieczny sposób wykonywać często skomplikowane i widowiskowe elementy układu przygotowanego na daną walkę.

Czy wrestling jest właściwie sportem walki? Choć wynik rywalizacji jest znany zawodnikom, a walka ma na celu dostarczyć przede wszystkim rozrywki, ciężko odmówić mu sportowego charakteru. Zawodnicy muszą znać wiele elementów i technik, które z powodzeniem mogą wykorzystać też w innych dyscyplinach (np. Brock Lesnar, który z powodzeniem walczył też w MMA).

Najważniejsze sztuki walki

Sztuki walki nie są aż tak medialne, jak sporty walki, jednak nie oznacza to, że nie są popularne. Wiele z nich uprawianych jest przez miliony osób na całym świecie, których celem nie jest sława, a trening. Bo właśnie idea stałego samodoskonalenia, kontrola agresji, i ogólny rozwój człowieka – zarówno fizyczny, jak i duchowy – stanowią podstawy większości sztuk walki. Które z nich są najpopularniejsze? Pora się im przyjrzeć.

Karate

Karate to wywodząca się z japońskiej Okinawy sztuka walki, której korzenie sięgają XVII w. Japończycy, którzy w tym okresie podbili wyspę, zabronili tamtejszym mieszkańcom posiadania broni. W odpowiedzi na to zaczęli oni rozwijać sztukę walki, w której wykorzystywało się przede wszystkim ręce i nogi.

Dziś karate to sztuka walki, której naucza się na całym świecie. Na przestrzeni lat wielokrotnie się zmieniała i ewoluowała, czego wynikiem jest ponad 100 stylów karate, które można trenować. Niektóre z nich stały się sportami walki – jak np. karate kyokushin.

Niezależnie od stylu, w karate nacisk w treningach kładziony jest na 3 elementy: kihon, kata i kumite. Kihon to trening podstaw, czyli pojedynczych technik, który ma prowadzić do ich perfekcyjnego opanowania. Kata to tzw. formy składające się z całych sekwencji ciosów i ruchów. Kumite to trening walki z przeciwnikiem.

Taekwondo

Taekwondo to sztuka walki wywodząca się z Korei, która powstała na potrzeby tamtejszego wojska. Sztuka ta łączy elementy tradycyjnej koreańskiej sztuki walki Taekkyeon i japońskiego karate, których uczył się jej twórca – Generał Choi Hong-hi.

Już w 1955 r. sztukę, którą opracowywał m.in. podczas kilkuletniego pobytu w japońskiej niewoli, nazwał Taekwon-do i od tamtej pory zaczęła ona zdobywać popularność na całym świecie. Swój sukces zawdzięcza przemyślanym ruchom – wcieleniu jej jako obowiązkowej w koreańskiej armii, szkołach średnich i wyższych. Najlepsi instruktorzy byli także wysyłani do innych państw, w których przekazywali wiedzę na temat Taekwondo.

Dziś ta sztuka walki jest trenowana na szeroką skalę na całym świecie. Charakteryzuje się stylem, w którym duży nacisk kładziony jest na pracę nóg i różnego rodzaju kopnięcia – w tym widowiskowe techniki kopnięć z wyskoku. Sportowa odmiana tej sztuki walki jest jedną z dyscyplin olimpijskich.

Wushu

Nazwa Wushu może niewiele mówić naszym czytelnikom. Jesteśmy pewni, że doskonale znają jednak inne określenie, którym zwykło się nazywać chińskie sztuki walki – kung-fu.
Wushu to chińskie sztuki walki, których historia sięga zamierzchłych czasów, a dokładnego źródła nie da się określić. Wyróżnia je też mnogość stylów i technik walki wręcz, jak i przy użyciu różnego rodzaju broni białej. Wushu – z uwagi na swój wiek – nazywane jest także matką wszystkich innych azjatyckich sztuk walki, które czerpały z obfitego zasobu technik i stylów.

Skąd więc nazwa kung-fu? Najprawdopodobniej z błędnego przetłumaczenia. Kung-fu (z jęz. chiń. 功夫, Gōngfu) oznacza opanowanie jakichś umiejętności na bardzo wysokim, mistrzowskim poziomie. Niektórzy badacze historii twierdzą, że pierwszy raz użył tego określenia francuski jezuita, który w XVIII w. miał okazję przyglądać się chińskim gimnastykom.

Największą popularność na świecie kung-fu osiągnęło jednak w latach 70. XX w. za sprawą hollywoodzkich produkcji, w których występował mistrz chińskich sztuk walki Bruce’a Lee.

Aikido

Kolejną sztuką walki wywodzącą się z kraju kwitnącej wiśni jest aikido. Jej twórca – Morihei Ueshiba – połączył umiejętności wywodzące się z kilku starodawnych sztuk walki wręcz oraz z bronią.

Aikido to sztuka walki, w której ciosy nie są tak ważne, jak różnego rodzaju rzuty oraz dźwignie, dzięki którym szybko i skutecznie można obezwładnić przeciwnika. Do najbardziej charakterystycznych należą dźwignie na nadgarstki czy łokcie. Aikido wyróżnia się również tym, że spory nacisk w treningach kładzie na umiejętność posługiwania się bronią białą.

Dziś ta stworzona na przełomie XIX i XX w. sztuka walki ma kilkanaście nurtów i wciąż budzi kontrowersje. Choć techniki, których uczą się adepci w trakcie treningów, są bardzo skuteczne, krytycznie oceniana jest ich przydatność w prawdziwej walce.

Jedną z najsłynniejszych osób, która posługuje się aikido, jest Steven Seagal. Aktor filmów akcji właśnie tę sztukę wykorzystywał do rozprawiania się z ekranowymi złoczyńcami.

Hapkido

Sztuką walki, która wydaje się bliźniaczo podobna do aikido, jest koreańskie hapkido. Faktycznie, wykorzystuje ona dźwignie i rzuty, które są charakterystyczne dla aikido, jednak poza nimi, ta sztuka walki kładzie nacisk także na ciosy rękami i nogami. Ciekawą techniką jest także nacisk na wrażliwe punkty ciała, który wywołuje obezwładniający ból.

Hapkido skupia się na praktyczności. W odróżnieniu od aikido naucza technik, które sprawdzają się w realnej walce. Ważne jest jednak to, że ta sztuka walki pozwala pokonać przeciwników znacznie silniejszych. Dzięki dźwigniom, rzutom i innym technikom, adepci hapkido potrafią wykorzystać energię przeciwnika przeciw niemu samemu. Filozofia hapkido skupia się też na samoobronie – walka z wrogiem nie ma na celu wyrządzenia mu krzywdy, a jedynie obezwładnienie i zapewnienie bezpieczeństwa sobie lub chronionym osobom.

Ju-jitsu

Ju-jitsu to kolejna wywodząca się z Japonii sztuka walki. Jej początki sięgają najprawdopodobniej XV-XVI w. Nazwa ju-jitsu tłumaczy się jako “sztuka łagodności”, “sztuka ustępliwości” i określenia te dobrze charakteryzują tę sztukę walki.

Ju-jitsu charakteryzuje się bowiem tym, że w walce, bardzo często inicjatywa oddawana jest przeciwnikowi – to właśnie z ju-jitsu wywodzi się zasada “ustąp, żeby zwyciężyć”. Wbrew pozorom sztuka nie uczyła niepodejmowania walki. W wachlarzu technik znajduje się wiele chwytów, rzutów, dźwigni, duszeń, ciosów, kopnięć oraz ataków na tzw. punkty witalne, które szybko i skutecznie potrafią wyeliminować przeciwnika. Wyprowadzane są one najczęściej w formie kontrataku.

Judo

Sztuką walki wywodzącą się ju-jitsu jest judo. Powstała ona przede wszystkim w celach sportowych na przełomie XIX i XX w. w Japonii, jednak przydatność technik doceniono także w wojsku oraz innych służbach mundurowych.

Oryginalnie judo nauczało technik z trzech obszarów – rzutów, obezwładniania oraz ciosów. Z uwagi, że sztuka walki została zaadaptowana na potrzeby sportowe, dziś w unowocześnionej wersji, te ostatnie nie są dozwolone i nauczane.

Tym, co warto wiedzieć, jest fakt, że w judo dźwignie zakładane są wyłącznie na łokieć – inne są zabronione. Dozwolone są jednak różnego rodzaju duszenia, które często doprowadzają do utraty przytomności. Mogą być one wykonywane rękoma, nogami oraz przy wykorzystaniu kołnierza kimono przeciwnika zarówno w stójce, jak i w parterze.

Przykłady medali na zawody sztuk i sportów walki wyprodukowane w odlewni MCC Medale

Systemy walki

Sporty, które wymagają siły to nie tylko sporty walki i sztuki walki. Jedną z odrębnych kategorii są systemy walki, czyli techniki nastawione na szybkie pokonania wroga, które stworzone zostały specjalnie w tym celu – najczęściej na użytek armii lub policji. Jednym z najpopularniejszych systemów walki jest izraelska krav maga, polski Combat 56 czy rosyjski Systema.

Krav maga

Krav maga to izraelski system walki, którego historia rozpoczyna się w latach 30. XX w. w… Czechosłowacji. To właśnie tam Imi Lichtenfeld zapoczątkował swoje prace nad systemem walki, który w późniejszych latach udoskonalono i wdrożono do programu izraelskiej armii. Krav maga jest systemem stworzonym z myślą o samoobronie, który opiera się na najskuteczniejszych technikach znanych z innych sztuk oraz sportów walki.

Nacisk kładziony na praktyczność i skuteczność na polu walki sprawił, że w krav madze spotkać można ciosy, dźwignie, kopnięcia i inne techniki, które mogą doprowadzić nie tylko do szybkiego obezwładnienia przeciwnika, ale też do stałego uszczerbku na zdrowiu, a nawet śmierci. Techniki te dopuszczają np. pchnięcia w oczy, kopnięcia w krocze czy uderzenia w tył głowy.

Jako system walki, krav maga pozbawiona jest całej filozoficznej otoczki znanej ze sztuk i sportów walki. Treningi pozbawione są współzawodnictwa – obejmują jedynie naukę technik, które można wykorzystać w realnej walce. Wśród nich są również takie, w których poza kończynami, do walki wykorzystuje się przedmioty z otoczenia – np. klucze, plecak czy podniesiony z ziemi kij.

Combat 56

Combat 56 to polski system walki, który powstał w latach 90. Jego twórcą jest major Arkadiusz Kups, szkoleniowiec 56. Kompanii Specjalnej ze Szczecina. Pierwotnie system nauczany był wyłącznie w polskich oddziałach specjalnych, a jego głównym celem było nauczenie szybkiej eliminacji przeciwników w walce wręcz oraz z wykorzystaniem broni.

Dziś popularność systemu sięga poza służby mundurowe, dlatego Combat 56 funkcjonuje również w wersji cywilnej, którą pozbawiono technik wykorzystujących broń palną. Nadal obejmuje ona wiele potencjalnie niebezpiecznych dla przeciwników ciosów, które przy odpowiedniej sile i technice mogą być śmiertelne.

Combat 56 zdecydowanie ustępuje popularnością izraelskiej krav madze. Polski system walki jest jednak zdecydowanie młodszy i dopiero od niedawna otworzył się na cywilów.

Systema

Ostatnim z systemów walki, który cieszy się sporym zainteresowaniem w Polsce, jest rosyjska Systema. To kolejny z systemów, który został stworzony z myślą o dużej skuteczności bojowej i o wykorzystaniu w wojsku. Najprawdopodobniej jako pierwsi do swoich systemów szkoleń wdrożyli członkowie Specnazu, następnie innych jednostek specjalnych. Dziś Systema trenowana jest też przez innych członków służb mundurowych, ochroniarzy oraz pasjonatów spoza służb.

Systema wyróżnia się tym, że duży nacisk kładzie na świadome połączenie ruchu, technik oddychania i tzw. przepływu energii. Celem treningów jest przede wszystkim wyszkolenie intuicyjnych reakcji na powstałe zagrożenie, które są szybkie, skuteczne i naturalne. W celu pokonania przeciwnika wykorzystywane są uniki oraz bloki, po których – w płynny sposób – przechodzi się do ataku. Techniki, które się do tego wykorzysta, mogą być różne i dostosowywane są najczęściej do posiadanych umiejętności nabytych podczas treningów innych sztuk lub sportów walki.

Bezkontaktowe sporty siłowe

Liczba sportów, które wymagają siły i sprawności, jest ogromna. Wymienione wyżej sporty, systemy i sztuki walki to tylko kilka z przykładów tych, w których siła fizyczna jest jednym z wymaganych elementów. Sportami, w których siła oraz masa mięśni ma jeszcze większe znaczenie są wszystkie dyscypliny siłowe – np. kulturystyka, podnoszenie ciężarów, strongman czy trójbój siłowy, którym przyjrzymy się w ostatniej części naszego wpisu.

Kulturystyka

Kulturystyka to sport, który najbardziej kojarzy się z siłowniami. Początki dyscypliny sięgają 2. połowy XIX w., a jednym z pionierów był Eugen Sandow – niemiecki siłacz, którego mięśnie pod koniec XIX w. można było podziwiać podczas cyrkowych pokazów, w których uczestniczył. Jako pełnoprawny sport siłowy kulturystyka po raz pierwszy zaistniała w Stanach Zjednoczonych, gdzie w 1946 r. założono IFBB – Międzynarodową Federację Kulturystyki i Fitnessu.

Kulturyści, czyli zawodnicy uprawiający ten sport siłowy, skupiają się na kształtowaniu idealnej sylwetki ciała. Wykorzystują do tego hipertofię, czyli zjawisko powiększania tkanek w wyniku powiększania się poszczególnych komórek ciała, do których – w przypadku ćwiczeń siłowych – prowadzi praca z obciążeniem. Poza ćwiczeniami, które nie tylko pomagają rozbudować masę mięśniową, kulturyści skupiają się na maksymalnej redukcji tkanki tłuszczowej, dzięki czemu wygląd ich mięśni jest jeszcze lepszy.

Zawody kulturystyczne polegają na porównaniu wyników poszczególnych zawodników. Oceniany jest ich wygląd i elementy takie jak symetria oraz proporcje mięśni, stopień separacji i ogólna jakość umięśnienia.

Strongman

Sportem siłowym, który zdobył dużą popularność w Polsce dzięki sukcesom naszych zawodników – m.in. Mariusza Pudzianowskiego, jest strongman. Ta młoda powstała pod koniec XX w. dyscyplina to sport, w którym do rywalizacji stają najsilniejsi ludzie na świecie.

Strongman to sport siłowy, w którym siła mięśni stawiana jest na pierwszym miejscu. Nie mniej ważna jest dynamika oraz wytrzymałość zawodników, którzy w trakcie zawodów mają do wykonania różnego rodzaju zadania. Ciągnięcie wielotonowych pojazdów, przepychanie ciężkich bloków po płaskiej powierzchni, tzw. spacery farmera czy podrzucanie kilkudziesięciokilogramowych kul na wysokie podesty – to tylko nieliczne z wyzwań, które mają za zadanie wyłonić najsilniejszego zawodnika.

Siłowanie się na rękę

Nietypowym sportem siłowym jest siłowanie się na rękę. Jako dyscyplina sportowa, siłowanie na rękę zaistniało dopiero w połowie XX w., jednak jej początków nie da się jednoznacznie określić – ten forma rywalizacji jest znana od zarania dziejów.

Armwrestling to sport, w którym rywalizować mogą zarówno kobiety, jak i mężczyźni. Pojedynki rozgrywane są przy specjalnych, małych stołach, na siedząco lub stojąco. Zawodnicy, opierając ręce na łokciu, łapią się za dłonie, a następnie próbują docisnąć rękę przeciwnika do stołu. W sporcie tym liczy się nie tylko siła ręki, ale też całego ciała, jednak poza nią, o zwycięstwie często decyduje również technika, szybkość i przyjęta taktyka walki z danym przeciwnikiem.

Przeciąganie liny

Sportem siłowym, który w przeszłości znajdował się kilkukrotnie w programie igrzysk olimpijskich, jest przeciąganie liny. Dziś popularność tej dyscypliny zdecydowanie zmalała, ale w niektórych krajach nadal odbywają się zawody, mające wyłonić najsilniejszych zawodników lub drużyny.

Przeciąganie liny to prosty sport, w którym liczy się siła mięśni całego ciała. Silne nogi i kręgosłup pomagają utrzymać równowagę oraz ciągnąć przeciwnika w swoją stronę. Silne muszą być również ręce i dłonie, które przez czas trwania zmagań, muszą utrzymywać gruby sznur.

Podnoszenie ciężarów

Podnoszenie ciężarów to kolejny sport wymagający siły. Zadaniem zawodników uprawiających ten sport jest podniesienie sztangi z założonym na nią ciężarem. Mogą to zrobić na dwa sposoby. Tzw. rwanie to sposób, w którym unosi się sztangę z pomostu nad głowę, a następnie cały czas utrzymując proste ręce, podnosi ciało z pozycji kucznej do wyprostowanej. Drugim sposobem jest podrzut, w którym najpierw sztangę z podestu zarzuca się na klatkę piersiową, a następnie wybija ją ponad głowę.

Trójbój siłowy

Ostatnim ze sportów dla silnych i wytrzymałych, któremu się przyjrzymy, jest trójbój siłowy. Historia trójboju siłowego sięga połowy XX w., kiedy w Wielkiej Brytanii odbyły się pierwsze mistrzostwa tego kraju.
Ta dyscyplina składa się konkurencji, które wymagają od trójboistów dobrego rozwoju siły całego ciała. Zawodnicy muszą być przygotowani do wykonania przysiadu ze sztangą, wyciskania na leżąco oraz tzw. martwego ciągu. Każde z ćwiczeń wymaga od zawodników dużej siły różnych partii ciała oraz opanowania odpowiedniej techniki.

Sporty wymagające siły na igrzyskach olimpijskich

Nie wszystkie ze sportów, które wymieniliśmy, są sportami olimpijskimi. W programie letnich igrzysk olimpijskich obecnie znajdują się tylko:

• boks,
• judo,
• karate (od 2020 r.),
• podnoszenie ciężarów,
• taekwondo,
• zapasy.

W przeszłości w programie znajdowało się również przeciąganie liny (w latach 1900-1920).

Sukcesy Polaków w sportach wymagających siły na igrzyskach olimpijskich

Reprezentanci Polski zdobywali medale olimpijskie w większości sportów wymagających siły, które pojawiły się na igrzyskach olimpijskich. Na koncie Polski brakuje jedynie medali z karate, które zadebiutowało podczas Igrzysk Olimpijskich w Tokio (2020 r.) oraz w taekwondo. Z uwagi na spory dorobek w pozostałych dyscyplinach, skupimy się wyłącznie na złotych medalach olimpijskich, które zdobyli nasi rodacy.

Medale olimpijskie Polaków w boksie

Najwięcej złotych medali zdobyli polscy bokserzy – łącznie 8. Pierwszy medal zdobył w 1952 r. w Helsinkach Zygmunt Chychła, który zwyciężył w zmaganiach kategorii półśredniej. 8 lat później, z Igrzysk Olimpijskich w Rzymie złoto w kategorii lekkiej zdobył Kazimierz Paździor.

Najbardziej obfitymi w medale były Igrzyska w Tokio (1964 r.), z których do kraju polscy bokserzy przywieźli aż 3 złote medale. Józef Grudzień triumfował w kategorii lekkiej, Marian Kasprzyk w półśredniej, a Jerzy Kulej w lekkopółśredniej.

Jerzy Kulej jako jedyny ze wszystkich zdobywców złotych medali w boksie, ma ich na swoim koncie aż dwa. Drugi zdobył 4 lata po pierwszym sukcesie – na Igrzyskach w Meksyku (1968 r.).

Ostatnie złote medale w boksie dla Polski zdobyli Jan Szczepański i Jerzy Rybicki. Ten pierwszy triumfował w kategorii lekkiej na Igrzyskach w 1972 r. Rybicki zwyciężył natomiast w kategorii lekkośredniej podczas Igrzysk Olimpijskich w Montrealu (1976 r.).

Medale olimpijskie Polaków w judo

Judo to kolejna z dyscyplin wymagających siły, w której Polacy zdobywali medale. Dwa z nich do konta naszego kraju dopisał Waldemar Legień. Najpierw zdobył on złoto w kategorii do 78 kg podczas Igrzysk Olimpijskich w Seulu (1988 r.), a następnie w kategorii do 86 kg na Igrzyskach w Barcelonie (1992 r.). 4 lata później – podczas Igrzysk Olimpijskich w Atlancie – złoto w kategorii do 95 kg zdobył Paweł Nastula.

Złote medale olimpijskie Polaków w podnoszeniu ciężarów

Dobrym sportem dla Polaków jest podnoszenie ciężarów. Na igrzyskach olimpijskich naszym reprezentantom udało się zdobyć 5 złotych medali w tej dyscyplinie. Worek z medalami w tym sporcie siłowym otworzył Ireneusz Paliński, który zdobył złoto w kategorii wagowej do 82,5 kg podczas Igrzysk w Rzymie (1960 r.).

Kolejne dwa złote medale – oba w kategorii do 67,5 kg – zdobywał Waldemar Baszanowski. Pierwszy raz zwyciężył on w Tokio (1964 r.), a następnie w Meksyku (1968 r.). Podczas Igrzysk Olimpijskich w Monachium (1972 r.), w kategorii wagowej do 52 kg ostatni raz w ubiegłym wieku złoto zdobył Zygmunt Smalcerz.

Na kolejny złoty medal w podnoszeniu ciężarów Polakom przyszło czekać równe 40 lat. Złą passę przełamał Adrian Zieliński, który triumfował w kategorii do 85 kg podczas Igrzysk Olimpijskich w Londynie (2012 r.).

Złote medale olimpijskie Polaków w zapasach

Ostatnim ze sportów wymagających siły, w którym Polacy zdobyli aż 4 medale, są zapasy. Pierwszy raz, w kategorii wagowej do 62 kg, triumfował Kazimierz Lipień podczas Igrzysk Olimpijskich w Montrealu (1976 r.).

Dwa złote medale w kategorii do 100 kg zdobył Andrzej Wroński. Co ciekawe, nie zwyciężał on na dwóch kolejnych igrzyskach olimpijskich. Pierwszy medal olimpijski Wroński zdobył w Seulu (1988 r.), a drugi dopiero 8 lat później, na Igrzyskach w Atlancie.

Drugim zapaśnikiem, który z Atlanty wrócił ze złotym medalem, jest Włodzimierz Zawadzki. Zawodnik zwyciężył zmagania w kategorii wagowej do 62 kg.