Wielki Szlem – co to jest?

Sukcesy polskich tenisistek i tenisistów na nowo rozbudziły zainteresowanie tym sportem w naszym kraju. Ci, którzy z zapartym tchem śledzą ich zmagania, znają podstawowe zasady tenisa – to jak wygląda punktacja, kto wygrywa seta i kiedy kończy się mecz. Nie każdy wie jednak, czym dokładnie jest Wielki Szlem – określenie, które bardzo często pojawia się w kontekście tej dyscypliny sportu. Lektura naszego dzisiejszego wpisu rozwieje wszelkie wątpliwości.

Tenis to dyscyplina, która w Polsce zyskała popularność dzięki sukcesom sióstr Radwańskich, Łukasza Kubota czy Jerzego Janowicza. Szał na miarę “małyszomanii” rozpoczął się, gdy na tenisowym horyzoncie pojawiła się młoda Iga Świątek. Polska tenisistka szturmem wbiła się do czołówki, a jej poczynania na korcie śledzą tysiące widzów na całym świecie. Jest pierwszą Polką, która znalazła się na szczycie rankingu WTA, który uwzględnia wyniki z różnych turniejów – w tym z turniejów Wielkiego Szlema. Odpowiednikiem kobiecego rankingu WTA dla mężczyzn, jest ranking ATP.

Czym jest ranking WTA i ranking ATP?

Ranking WTA to odzwierciedlenie poczynań wszystkich tenisistek. Prowadzony przez WTA (Women’s Tennis Association – organizację sprawującą pieczę nad kobiecym tenisem) ranking uwzględnia wyniki tenisistek w trakcie sezonu. Występy w turniejach oraz etapy, do których uda się dostać są punktowane, a na podstawie ich sumy, ustalane są pozycje w rankingu.

Ranking ATP jest klasyfikacją tenisistów. Prowadzi go ATP (Association of Tennis Professionals – Stowarzyszenie Zawodowych Tenisistów, Stowarzyszenie Tenisistów Zawodowych), zasady jego prowadzenia są podobne do zasad rankingu WTA.

W obu rankingach uwzględniane są wyniki zawodników z ostatnich 52 tygodni. Liczba punktów, z którą rozpoczynają oni nowy sezon, odpowiada liczbie tych, które zgromadzili na koniec ubiegłego roku. W rankingu WTA uwzględnia się maksymalnie 16 wyników z turniejów singlowych i 11 rezultatów z turniejów deblowych – podobnie jest w ATP.

Imponującą liczbę punktów tenisiści i tenisistki mogą zdobyć na czterech turniejach organizowanych przez ITF (International Tennis Federation – Międzynarodowa Federacja Tenisa) w tzw. Wielkim Szlemie. Za zwycięstwo w jednym z wydarzeń przyznawane jest aż 2000 punktów. Wyniki z turniejów Wielkiego Szlema są też zawsze uwzględniane w obliczaniu obu rankingów.

Co to jest Wielki Szlem?

Jak już wyżej napisaliśmy, Wielki Szlem to w tenisie określenie, którym przyjęto nazywać cztery prestiżowe turnieje. Warto jednak wiedzieć, że to określenie potoczne, ponieważ Wielki Szlem to przede wszystkim tytuł, który mogą zdobyć zawodnicy, którzy wygrają wszystkie z turniejów wielkoszlemowych.

Kiedy rozpoczęła się ich historia? Możliwość zdobycia Wielkiego Szlema pojawiła się od 1905 r. To właśnie wtedy odbył się pierwszy Australian Open – jeden z najbardziej prestiżowych turniejów tenisowych na świecie. Pozostałe trzy to French Open (1891 r.), US Open (1881 r.) i Wimbledon (1877 r.).

Rodzaje Wielkich Szlemów w tenisie

Istnieje kilka rodzajów Wielkich Szlemów, które mogą zdobyć tenisiści podczas swojej kariery:

• Klasyczny Wielki Szlem zdobywa się tylko wtedy, gdy podczas jednego sezonu wygra się wszystkie turnieje wchodzące w skład cyklu. Osiągnięcie to nazywane jest również Kalendarzowym Wielkim Szlemem.
• Niekalendarzowy Wielki Szlem to osiągnięcie, które zdobywa się, wygrywając wszystkie cztery turnieje wielkoszlemowe na przestrzeni dwóch sezonów.
• Zawodnicy, którym nie uda się zdobyć dwóch wymienionych wyżej, ale w ciągu swojej kariery wygrają wszystkie turnieje wielkoszlemowe (liczba sezonów nie ma tu znaczenia) osiągają tzw. Karierowy Wielki Szlem.
• Złoty Wielki Szlem to niepowtarzalne osiągnięcie. By mianować się jego zdobywcą, zawodnik musi nie tylko w ciągu sezonu wygrać wszystkie turnieje cyklu, ale też zdobyć złoty medal olimpijski.
• Analogicznym do Karierowego Wielkiego Szlema jest Karierowy Złoty Szlem. To osiągnięcie przypada zawodnikom, którzy w ciągu swojej kariery wygrają cztery prestiżowe turnieje oraz zdobędą olimpijskie złoto.

Przyjęto także wyróżniać wygranie jedynie trzech z czterech turniejów rozgrywanych w danym sezonie. Osoba, która tego dokona, może szczycić się tytułem zdobywcy Małego Szlema.

Turnieje wchodzące w skład Wielkiego Szlema

Wielkoszlemowe turnieje to wydarzenia, które należą nie tylko do jednych z najstarszych w historii tenisa. To też najbardziej prestiżowe turnieje, które skupiają na sobie uwagę kibiców tenisa i fanów sportu z całego świata. Cykl rozpoczynają zawody w Australii już w styczniu każdego roku. Następnie najlepsi tenisiści rywalizują na przełomie maja i czerwca podczas French Open na kortach Rolanda Garrosa. Na przełomie czerwca i lipca tenisowa czołówka przenosi się do Wielkiej Brytanii na turniej Wimbledon. Cykl turniejów wielkoszlemowych zamyka US Open, który rozgrywany jest na przełomie sierpnia i września.

Australian Open

Rozpoczynającym tenisowy sezon jest Australian Open. Wydarzenie, które pierwszy raz odbyło się w 1905 r. na trawiastych kortach w Melbourne, dziś rozgrywane jest na twardej nawierzchni. Zmiana nastąpiła po ponad 80 latach – w 1988 r.

Przez lata poza nawierzchnią zmieniały się również nazwy. Od początku istnienia do 1926 r. turniej znany był jako Australasian Championships. Następną nazwą, która obowiązywała do końca 1968 r. była Australian Championship. Od 1969 r. turniej mianuje się Australian Open – od otwartej formuły (turniej jest otwarty dla zawodników i zawodniczek z całego świata, bez względu na narodowość i ranking).

Dziś zawody rozgrywane są w Melbourne, na kortach w Albert Reserve Tennis Centre, ale nie zawsze tak było. Do 1976 r. zdarzały się edycje poza Melbourne – m.in. w Sydney czy Perth, jak i poza Australią – w Nowej Zelandii.

Odbywający się w trzecim i czwartym tygodniu stycznia Australian Open, to wydarzenie, na którym rozgrywane są zmagania w singlu, deblu, mikście, grze na wózkach, juniorów oraz różne spotkania pokazowe, w których często udział biorą byli mistrzowie tenisa. Pula nagród w 2023 r. wynosiła aż 52,8 miliona dolarów.

French Open (Roland Garros)

Roland Garros to drugi co do ważności turniej tenisowy na świecie, który odbywa się co roku we Francji w Paryżu. Turniej jest rozgrywany na kortach ziemnych i jest znany z trudnej nawierzchni, która wymaga od zawodników specjalistycznych umiejętności, takich jak mocne uderzenia i dobre przygotowanie fizyczne. Jest to też jedyny turniej wielkoszlemowy, który rozgrywa się na kortach ziemnych.

Historia turnieju sięga 1891 r., w którym po raz pierwszy rozegrano Championnat de France (ówczesna nazwa). W 1912 r. dokonano zmiany nawierzchni z trawiastej, na używaną do dziś ziemną (a właściwie mączkę ceglaną). Kolejną ważną datą dla turnieju był rok 1925, w którym do gry dopuszczono zawodników spoza Francji, zmieniono nazwę na Championnats Internationaux de France, a przez kolejne dwa lata ponownie rozgrywano spotkania na kortach trawiastych.

Od 1927 r. turniej odbywa się na stadionie im. Rolanda Garrosa (bohater wojenny) w Paryżu. Podobnie jak Australian Open, tak i Roland Garros jest w formule open. Turniej otworzył się na wszystkich zawodników jako pierwszy ze wszystkich Wielkich Szlemów już w 1968 r. French Open, jest rozgrywany co roku na przełomie maja i czerwca. W 2022 r. pula nagród wynosiła 43,6 mln euro.

Wimbledon

Historia Wimbledonu sięga końca XIX wieku. Na trawiastych kortach Wibledonu pierwsze zawody rozegrano już w 1874 r., jednak nie miały one rangi Mistrzostw Anglii. Turniej nabył ją dopiero 3 lata później i od tego czasu stał się jednym z najważniejszych i najbardziej prestiżowych turniejów tenisowych w sezonie.

Turniej odbywa się co roku na przełomie czerwca i lipca na kortach trawiastych w All England Club w Wimbledonie (Londyn). Zawodnicy rywalizują o tytuł Mistrza i Mistrzyni Wielkiej Brytanii, a także o wysokie nagrody pieniężne – pula w 2022 r. wynosiła aż 40,35 mln funtów. Turniej trwa dwa tygodnie i jest jednym z najdłuższych i najbardziej intensywnych turniejów tenisowych w ciągu roku.

Wimbledon znany jest z jego tradycyjnej i eleganckiej atmosfery, a także z jego specjalnych reguł i zwyczajów, takich jak obowiązek noszenia białych ubrań i picia herbaty w specjalnych klubach na terenie kortów. Szlachecka atmosfera, prestiż oraz długa historia sprawiła, że Wimbledon traktowany jest przez zawodników i środowisko tenisa jako nieoficjalne mistrzostwa świata na kortach trawiastych.

US Open

Historia US Open sięga 1881 roku, kiedy to pierwsza edycja turnieju odbyła się w Newport na Rhode Island. W ciągu następnych kilku dekad turniej przeniósł się do kilku różnych miast, aż w 1915 roku znalazł swoje stałe miejsce w Nowym Jorku, gdzie odbywa się do dziś.

Od lat 80. XX wieku US Open jest uważany za jeden z najważniejszych i najbardziej prestiżowych turniejów tenisowych na świecie. To właśnie wtedy dokonany zmiany kortów z zielonych na twarde, a turniej zaczął przyciągać co roku nie tylko najlepszych tenisistów, ale także tłumy kibiców i gości z całego świata.

US Open jest rozgrywany na przełomie sierpnia i września każdego roku. Miejscem, w którym rywalizuje czołówka świata tenisa, jest Billie Jean King National Tennis Center w Flushing Meadows w Nowym Jorku.

W ciągu swojej historii US Open był także świadkiem wielu ważnych zmian i innowacji w tenisie, w tym zastosowania systemu zawodów zasadniczych i eliminacji bezpośredniej, zastosowania elektronicznej kontroli linii oraz zastosowania systemu Hawkeye do ustalania trajektorii piłki.

Sukcesy Polaków w Wielkim Szlemie

Wielki Szlem to osiągnięcie, które na przestrzeni lat udało się zdobyć niewielu zawodnikom. Nie ma wśród nich niestety żadnego Polaka ani Polki. Nie oznacza to jednak, że nasi reprezentanci nie zaznaczyli swojej obecności na wielkoszlemowych kortach.

Jeszcze przed II WŚ na kortach brylowała Jadwiga Jędrzejowska. Ta wielokrotna mistrzyni Polski trzy razy znalazła się w finałach turniejów wielkoszlemowych. W 1937 r. zajęła drugie miejsca na Wimbledonie i US Open (zmagania single). W 1939 r. wygrała French Open w deblu.

Cztery razy na turniejach wielkoszlemowych zaprezentował się Wojciech Fibak. Polski tenisista dochodził do ćwierćfinałów Rolanda Garrosa (1977 i 1980 r.), Wimbledonu i US Open (1980 r.).

Kolejne sukcesy na wielkoszlemowych kortach osiągnął Łukasz Kubot. Polski tenisista, który skupił się na karierze deblowej, dwukrotnie triumfował w tej konkurencji na turniejach z cyklu – w 2014 r. w Australian Open, a w 2017 r. w Wimbledonie.

W deblowym finale podczas US Open (2011 r.) wystąpiła polska para tenisistów – Mariusz Fyrstenberg i Mateusz Matkowski. Zawodnicy niestety przegrali swój mecz.

O finał wielkoszlemowego turnieju otarł się Jerzy Janowicz. Polski zawodnik w 2013 r. dotarł do półfinału turnieju Wimbledon – dokonał tego jako pierwszy reprezentant naszego kraju. Rok wcześniej w finale turnieju kibice mogli oglądać Agnieszkę Radwańską. Polka przegrała w nim z Sereną Williams.

Jako pierwsza indywidualny turniej Wielkiego Szlema wygrała Iga Świątek. W 2020 r. odniosła zwycięstwo w turnieju French Open (2020 r.). Dwa lata później Polka poprawiła swój wynik. W minionym sezonie 2022 Iga Świątek zwyciężyła w dwóch turniejach Wielkiego Szlema – ponownie w French Open oraz pierwszy raz w US Open. Młoda Polka miała szansę skompletować Niekalendarzowy Wielki Szlem, jednak na początku 2023 r. liderka rankingu WTA odpadła z Australian Open w czwartej rundzie.

Na turnieju dobrze zaprezentowała się jednak Magda Linette. Polka w Australian Open 2023 dotarła aż do półfinału turnieju, który niestety przegrała.