Krzyż Zasługi – polskie odznaczenie dla cywili

Polski system orderowo-odznaczeniowy regulują odpowiednie przepisy prawa o randze ustawy. Wspomina o nich również Konstytucja (Art. 138), która prawo nadawania orderów i odznaczeń składa w ręce Prezydenta RP. Sam system, to nic innego jak uporządkowany sposób wyróżniania zasłużonych dla Polski osób, a także forma podkreślania ich męstwa, czy też zasług – również zawodowych.

Jak już wspominaliśmy, odznaczenia i ordery dzieli się na wojskowe i cywilne. Te pierwsze, zgodnie z nazwą, mogą być przyznane członkom sił zbrojnych, te drugie – także cywilom. Krzyż Zasługi to jedno z najpopularniejszych odznaczeń cywilnych przyznawanych w Polsce. Jego historia sięga początków XX wieku.

Data ustanowienia Krzyża Zasługi

Po raz pierwszy na kartach polskiej historii Krzyż Zasługi zapisał się 23 czerwca 1923 r. To właśnie wtedy ustanowiono go jako najwyższe polskie odznaczenie w powojennej Polsce. Przyznawane mogło być obywatelom, którzy wyróżnili się w pracy na rzecz odbudowy kraju, jak i społeczeństwa poprzez swoje czyny. Co istotne, takich obywateli było wielu. Krzyż Zasługi wręczono ponad 150 tys. razy w okresie od ustanowienia odznaczenia do wybuchu II Wojny Światowej.

Znacznie więcej odznaczeń przyznano w okresie Polski Ludowej. Krzyż Zasługi znalazł się bowiem w systemie orderowo-odznaczeniowym również po II Wojnie Światowej. Najpierw przyjęto go dekretem (22.12.1944 r.), a następnie został ustanowiony jako odznaczenie dla obywateli, którzy wyróżnili się zasługami w działalności na rzecz społeczeństwa lub zawodowo (ustawa z 17.02.1960 r.). Co ciekawe, w owym czasie Krzyże Zasługi mogły otrzymać także zakłady pracy, instytucje, itp. Zasady przyznawania odznaczenia nie były sprecyzowane. W latach 1944-1992 wręczono ponad 3,5 mln odznaczeń.

Krzyż Zasługi – za co przyznawany jest obecnie?

Ustawę z okresu PRL zmieniono dopiero w 1992 roku. Krzyż Zasługi stał się wtedy nagrodą dla zasłużonych osób, dzięki którym Polska lub jej obywatele odnieśli znaczące korzyści. Przyznawany jest m. in. za czyny na rzecz państwa lub obywateli wykraczające poza zakres standardowych obowiązków. Wprowadzono również dodatkowe kryteria. Dziś Krzyż Zasługi może zostać wręczony również osobom, które działają charytatywnie, w inny sposób niosą pomoc lub wyróżniają się ofiarną działalnością publiczną.

Stopnie Krzyża Zasługi

Od samego początku istnienia odznaczenia funkcjonowały trzy stopnie. Zasada ta obowiązuje również w obecnych czasach. Najwyższy ze stopni – pierwszy – to Złoty Krzyż Zasługi, niższy – drugi – to Srebrny Krzyż Zasługi, a najniższy – trzeci – to Brązowy Krzyż Zasługi.

Każdy ze stopni może zostać nadany jednemu obywatelowi maksymalnie dwa razy. Za trzecim razem nadaje się Krzyż Zasługi wyższego stopnia, przy czym, pomiędzy tymi wydarzeniami powinny upłynąć minimum 3 lata (przepisy dopuszczają jednak odstępstwa od tej zasady w wyjątkowych sytuacjach).

Dwukrotne otrzymanie danego stopnia odznaczenia zaznacza się poprzez umieszczenie belki na baretce. W przypadku Brązowego Krzyża Zasługi, przy drugim nadaniu na baretce pojawia się metalowe okucie w kolorze brązowym. Inaczej kwestia ta wygląda w przypadku pozostałych stopni odznaczenia. Poprzeczka w odpowiadającym stopniowi odznaczenia kolorze znajduje się na baretce Krzyża Zasługi wręczonego pierwszy raz. W przypadku ponownego wyróżnienia odznaczeniem, na baretce pojawia się dodatkowe okucie w danym kolorze.

Ostatni raz Krzyże Zasługi Prezydent RP wręczał pod koniec sierpnia 2021 r. Przyznano wtedy 100 odznaczeń I stopnia, 103 drugiego i 111 trzeciego (źródło: https://www.prezydent.pl/kancelaria/statystyki/statystyki-odznaczen)

Zwroty i odmowy przyjęcia

Krzyż Zasługi to dość popularne i szeroko przyznawane odznaczenie. Wśród tysięcy nominowanych do wyróżnienia osób, znajdują się jednak tacy, którzy Krzyża Zasługi nie przyjmują lub postanawiają zwrócić odebrane wcześniej odznaczenie. Motywacje mogą być różne, najczęściej są to jednak pobudki polityczne – niezgoda na sposób rządzenia, konkretne zachowania władz, ignorancję, itp.

W przypadku Krzyża Zasługi, udokumentowano cztery takie przypadki. Po raz pierwszy takie zdarzenie miało miejsce w 2001 roku. Przyjęcia Złotego Krzyża Zasługi z rąk Aleksandra Kwaśniewskiego odmówił wtedy Jan Beszta-Borowski. W tym samym roku odmówił także jeden z nominowanych do odznaczenia 2 stopnia. Kolejne odmowy przyjęcia odznaczenia przypadają na 2010 i 2011 rok, i oba dotyczą odznaczenia I stopnia (Złoty Krzyż Zasługi).

Inne odznaczenia cywilne

Krzyż Zasługi to nie jedyne odznaczenie cywilne. Nie jest też najwyższym odznaczeniem w hierarchii. Jest nim Order Orła Białego. Czołową piątkę poza Orderem Orła Białego stanowią także (w kolejności od najwyższego do najniższego stopniem) 5-klasowy Order Odrodzenia Polski, 3-klasowy Order Krzyża Wojskowego, 2-klasowy Order Krzyża Niepodległości i 5-klasowy Order Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej.

Poza orderami, cywile mogą zostać odznaczeni krzyżami i medalami. Wśród nich są (kolejność przypadkowa) m. in. Krzyż Wolności i Solidarności, Medal za Długoletnią Służbę, Krzyż Wschodni, Krzyż Zasługi za Dzielność, Medal za Długoletnie Pożycie Małżeńskie czy Medal Virtus et Fraternitas.

Poza odznaczeniami cywilnymi, w systemie orderowo-odznaczeniowym Polski funkcjonuje również 13 odznaczeń wojskowych – krzyże i gwiazdy.

Odznaczenia okolicznościowe od MCC Medale

Poza państwowymi odznaczeniami, w obiegu jest także wiele odznaczeń okolicznościowych. Mogą je przyznawać firmy, organizacje, drużyny sportowe, stowarzyszenia i inne jednostki, które w ten sposób chcą wyróżnić zasłużone dla swojego funkcjonowania osobistości. Odznaczenia okolicznościowe mogą być również wykorzystywane do upamiętniania ważnych wydarzeń lub jako gadżet. Niezależnie od przeznaczenia, z pomocą w przygotowania orderów i odznaczeń może przyjść oferta MCC Medale.

Nasza firma specjalizuje się w produkcji odlewów na zamówienie. Wykonujemy różnego rodzaju produkty z metalu – w tym ordery i odznaczenia okolicznościowe. Wszystkie odlewy tworzymy od podstaw, dzięki czemu nasi klienci są w stanie zamówić produkt idealnie dopasowany do okazji oraz sposobu, w który zostanie wykorzystany.

Własna, zaawansowana linia produkcyjna, zgrany zespół, doświadczenie zdobyte przy realizacji tysięcy zamówień dla klientów z Polski i całego świata stawia nas wśród czołowych producentów odlewów artystycznych w kraju. Klienci MCC Medale mają możliwość pełnej personalizacji zamawianych produktów, która obejmuje m. in.:

• wybór wielkości i grubości odlewu,
• dowolne elementy wzoru – teksty, liczby, grafiki,
• wybór techniki, w której zaprojektowany zostanie wzór – 2D lub 3D,
• jeden z 3 kolorów (złoty, srebrny, brązowy) odlewu
• możliwość nałożenia dodatkowy kolorów przy użyciu emalii,
• dodatkowe opcje – personalizowane wstęgi, szarfy, możliwość umieszczenia odlewu w etui, itp.

Odlewy od producenta

Poszukujesz orderów i odznaczeń lub innych odlewów? Dołącz do tysięcy zadowolonych klientów MCC Medale! W naszej ofercie znajdziesz ordery i odznaczenia, pinsy, statuetki, medale okolicznościowe, pamiątkowe monety, nieśmiertelniki, breloki oraz trofea sportowe.

Podejmując współpracę z naszą odlewnią możesz liczyć na pełne wsparcie naszych pracowników na każdym etapie realizacji Twojego projektu. Wystarczy, że wyślesz zapytanie poprzez wygodny formularz dostępny na stronie, a nasi pracownicy odezwą się do Ciebie i przedstawią darmową wycenę wraz ze szczegółami. Jeżeli warunki będą dla Ciebie odpowiednie i zdecydujesz się na zamówienie, możesz liczyć także na darmowy projekt wraz z wizualizacją, która umożliwi zobaczenie gotowego produktu jeszcze przed rozpoczęciem właściwej produkcji.

Nasza firma znana jest także z ekspresowej realizacji. Od momentu akceptacji warunków oraz projektu, produkcja trwa ok. 14 dni roboczych. Dzięki niskiemu nakładowi minimalnemu – jedynie 30 szt. – z naszej oferty mogą skorzystać zarówno duzi, jak i mali klienci.