Medale wojskowe – najważniejsze polskie odznaczenia wojskowe

Zwyczaj honorowania osób medalami przetrwał po dzień dzisiejszy i jest praktykowany przez większość państw, również Państwo Polskie. Specjalnym rodzajem państwowych odznaczeń są medale wojskowe, które przeznaczone są dla osób wybitnie zasłużonych w kwestii obronności i zaangażowanych często w działania wojenne, niosące za sobą bezpośrednie zagrożenie życia.

W jaki sposób nadaje się w Polsce medale i odznaczenia wojskowe?

Krzyż wojskowy

Na podstawie artykułu 138 Konstytucji, medale i odznaczenia wojskowe może nadawać jedynie Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. Przewidziane są dwa tryby nadawania takich odznaczeń.Pierwszy to tryb urzędowy, gdy sam prezydent postanawia nadać jakieś odznaczenie zasłużonej osobie. Drugi tryb to tryb wnioskowy, gdy do urzędującego prezydenta wniosek o uhonorowanie składa kapituła orderu, minister, premier lub wojewoda.

Przyznanie orderu lub odznaczenia nie jest prostym procesem. Zwykle dochodzi do konsultacji z kapitułą (w przypadku gdy dane odznaczenie posiada ten organ), a także do szerokiej analizy osiągnięć wybranej osoby i jej nieskazitelności. I rzeczywiście zapoznając się z listami osób, które takie odznaczenia dostawały w przeszłości, nie ma najmniejszych wątpliwości, że są to osoby zasłużone, które swoją posługą dla Państwa Polskiego zasłużyły na tego rodzaju odznaczenia.

W uzasadnionych przypadkach Prezydent RP może podjąć decyzję o odebraniu uhonorowanej osobie orderu. Osoba wyróżniona odznaczeniem może również odmówić jego przyjęcia. Takie przypadki miały miejsce w naszej historii. Stosunkowo częstym zjawiskiem jest również pośmiertne honorowanie osób, które zasłużyły się w działaniach wojennych, ale nie zostały należycie uhonorowane za swojego życia lub poniosły śmierć wskutek tych działań. Niektóre z medali mogą również być wręczone zbiorowościom takim jak grupy i formacje zbrojne.

Czy obcokrajowiec może otrzymać polski medal?

Są to sytuacje znane na przestrzeni dziejów. Faktem jest, że ludzie zasłużeni dla naszej ojczyzny nie zawsze byli pochodzenia polskiego. Po uzyskaniu zgody głowy obcego państwa na zasadach objętych protokołem dyplomatycznym można również przyznać takie odznaczenie osobie nieposiadającej polskiego obywatelstwa.

Aktualne medale wojskowe

Obecnie w Polsce przyznaje się 13 odznaczeń wojskowych. 

Krzyż wojskowy

– od 2007 roku nadawany żołnierzom, policjantom, funkcjonariuszom ABW, agencji wywiadu, kontrwywiadu, CBA, Straży Granicznej i Straży Pożarnej za odważne czyny dokonywane w czasie działań bojowych skierowanych przeciwko aktom terroryzmu w kraju jak również poza granicami ojczyzny. Może być przyznawany cywilom i żołnierzom.

Wojskowy Krzyż Zasługi z Mieczami

– od 2007 roku przyznawany jest żołnierzowi Wojsk Lądowych (lub w specyficznych sytuacjach żołnierzowi innych Sił Zbrojnych RP) w zamian za sumienną służbę w czasie akcji bojowych na terenie kraju lub poza nim, skierowanym przeciwko aktom terroryzmu. Może być przyznany jednej osobie dwukrotnie.

Lotniczy Krzyż Zasługi z Mieczami

Lotniczy Krzyż Zasługi z Mieczami

– również od 2007 roku przyznaje się analogiczny medal za działania wojenne na terenie kraju i poza nim, przeznaczony dla żołnierzy Sił Powietrznych. Wyjątkowo może być przyznany żołnierzowi innego typu Sił Zbrojnych. Może być przyznany jednej osobie dwukrotnie.

Wojskowy Krzyż Zasługi

– od 2007 roku odznaczenie to może otrzymać żołnierz Wojsk Lądowych, który w czasie pełnionej służby dokonał czynu wykraczającego poza zwykły obowiązek, a który to czyn przyniósł korzyść Wojskom Lądowym. Może być również przyznany żołnierzowi innych formacji w szczególnych okolicznościach.

Morski Krzyż Zasługi

– od roku 2007 przysługuje on żołnierzowi Marynarki Wojennej (w specyficznych sytuacjach żołnierzowi innej formacji) za czyny ponadnormatywne, wykraczające poza zwyczajną służbę, a przyczyniające się do osiągnięcia korzyści dla Marynarki Wojennej RP. 

Gwiazdy: Afganistanu, Czadu, Iraku, Konga, Morza Śródziemnego

To rodzaj odznaczeń przyznawany uczestnikom polskich misji zagranicznych, w trakcie których pełniona była służba wojskowa. Otrzymać mógł je każdy żołnierz, policjant, funkcjonariusz ABW lub CBA, Wywiadu, służby kontrwywiadu, Straży Pożarnej czy też Granicznej, który przez przynajmniej jeden dzień nienagannie służył w misjach zagranicznych w polskim kontyngencie wojskowym.

Gwiazda Załóg Lotniczych

– Przyznawana od 2012 roku jest żołnierzom Sił Powietrznych, którzy są lub byli uczestnikami kontyngentów wojskowych poza granicami kraju po 2005 roku, działając w składzie Sił Sojuszniczych NATO w celu ochrony granic wschodnich paktu NATO na terenie przestrzeni powietrznej Estonii, Łotwy i Litwy. Przyznawana jest załogom Sił Powietrznych, którzy uczestniczą w zagranicznych kontyngentach wojskowych.

Medale wojskowe, które obecnie nie są wręczane

Są takie odznaczenia, które są historycznie jednymi z najbardziej znanych, ale jednak obecnie nie są nikomu wręczane. I warto trzymać kciuki, by nigdy więcej nie trzeba było nikogo nimi wyróżniać.

Virtuti Militari

Virtuti Militari

Najbardziej znanym orderem tego typu jest Virtuti Militari. Order ten może być wręczony jedynie w okresie trwania działań wojennych i maksymalnie do 5 lat po ich zakończeniu. Dwa odznaczenia wojenne: Krzyż Walecznych oraz Krzyż Zasługi z Mieczami to również medale, które nie są obecnie nikomu wręczane z uwagi na to, że znajdujemy się w stanie pokoju. Posiadają one swoje odpowiedniki wręczane w czasie pokoju.

Starszeństwo (hierarchia) medali Rzeczypospolitej Polskiej

Starszeństwo medali to umowna klasyfikacja ich według ważności. Ich ranga wpływa na to, w jakim miejscu ubioru i w jaki sposób dany medal powinien zostać zawieszony, na przykład w trakcie uroczystości oficjalnych czy państwowych.

Wedle ściśle określonej kolejności medale nosi się na lewej piersi w kolejności od prawej do lewej strony. I tak najważniejszymi odznaczeniami są obecnie Order Orła Białego, Order Wojenny Virtuti Militari – klasy od I – V oraz Order Odrodzenia Polski. Jak widzimy procedencja dotyczy zarówno odznaczeń cywilnych, jak i wojskowych i nie traktuje ich z osobna. Szczegółowe zasady noszenia medali i odznaczeń reguluje „Kodeks orderowy”.

Inne odznaczenia – cywilne

Order Orła Białego

Order Orła Białego

Nie sposób nie wspomnieć o odznaczeniach cywilnych, które również przyznawane są przez Prezydenta RP za wybitne zasługi dla naszego kraju. Do takich odznaczeń należy Order Orła Białego, który może przyznawany być zarówno cywilom, jak i wojskowym. Jest to odznaczenie przyznawane wybitnym Polakom, ale również obcokrajowcom, którzy zasłużyli się naszej Ojczyźnie.

Drugim niezwykle znanym medalem jest Order Odrodzenia Polski, który przyznawany jest za działalność społeczną i publiczną i wybitne zasługi na tym polu dla naszego kraju. Szczególnie doceniane są działania na rzecz suwerenności, obronności, pracę na rzecz gospodarki krajowej, wybitną twórczość w nauce i szeroko rozumianą działalność artystyczną dla dobra Polski.

Medale od bardzo dawna są najwyższym odznaczeniem, jakie może otrzymać obywatel naszego kraju, nierzadko z rąk samego Prezydenta RP. Przyznaje się je zarówno za wybitne osiągnięcia i działalność na rzecz ojczyzny w czasach pokoju, jak i również w okresie działań wojennych. Obecne medale wojskowe również przyznawane są za misje zagraniczne, w ramach walki z terroryzmem, a także w misjach stabilizacyjnych. Są bardzo ważne i pokazują, jak bardzo cenimy sobie ludzi, którzy narażają swoje życie często po to, by inni mogli żyć w o wiele bezpieczniejszym świecie.