Amp Futbol – co to jest i co warto wiedzieć?

O amp futbolu zrobiło się w Polsce głośno za sprawą sukcesów reprezentacji Polski, która zdobywała m.in. medale na mistrzostwach Europy. Jednak do wyników naszych reprezentantów w amp futbolu wrócimy później. Najpierw przyjrzymy się bliżej tej młodej odmianie piłki nożnej.
Co to jest Amp Futbol?

Zacznijmy od podstaw i wyjaśnienia czym właściwie jest amp futbol. Ten sport to odmiana piłki nożnej, która rozgrywana jest przez zawodników, którzy w wyniku wypadków lub innych okoliczności stracili jedną z kończyn. W przypadku zawodników z pola – jednej z nóg, a w przypadku bramkarzy – jednej z rąk. Sport powstał początkowo w celach rekreacyjnych i rehabilitacyjnych, ale z biegiem czasu się sprofesjonalizował.

Historia Amp Futbolu w Polsce i na świecie

Choć trudno w to uwierzyć, amp futbolu nie wymyślił żaden piłkarz ani osoba związana z piłką nożną. Za sportem stoi Amerykanin Don Bennett oraz jego znajomi. Grupę poza amputowanymi kończynami łączyło jeszcze jedno – wszyscy byli miłośnikami narciarstwa. By utrzymać się w formie, poszukiwali sportu, który mogliby uprawiać nie tylko zimą, ale i latem.

Pomysł zrodził się, gdy Bennett grał ze swoim synem w… koszykówkę. Gdy w pewnym momencie piłka zaczęła się toczyć, ten – wspierając się na kulach – kopnął ją do syna. Do zdarzenia doszło w 1980 r. i jeszcze tego samego roku w amerykańskim Bellevue zaczętą rozwijać nową dyscyplinę – rozpoczęto treningi, zawiązano pierwszą drużynę oraz utworzono Amputee Soccer International, pierwszą na świecie federację amp futbolu.

Sport, który powstał w celach rekreacyjnych oraz po to, by aktywizować oraz przyczyniać się do procesu rehabilitacji osób po amputacjach, zaczął się profesjonalizować. 7 lat później – w 1987 r. – w USA odbyły się pierwsze, jeszcze nieoficjalne Mistrzostwa Świata, które zwyciężyła reprezentacja Salwadoru.

Wpadki podczas międzynarodowych wydarzeń – m.in. na pierwszym turnieju poza USA (Taszkent, Uzbekistan, 1991 r.) – i wiele nieporozumień, sprawiły jednak, że zainteresowanie amp futbolem malało. Przełom nastąpił dopiero w 1998 r., gdy zmieniono zasady gry i ograniczono liczbę zawodników do 7.

Kolejny przełom nastąpił podczas Mistrzostw Świata 2005 w Brazylii. Wśród drużyn, które brały w nich udział, pojawiła się reprezentacja Sierra Leone – pierwszy zespół z Afryki. W tym samym roku założono również World Amputee Football Federation, której celem była m.in. standaryzacja organizacji międzynarodowych wydarzeń. Wynikiem prac nowej federacji była m.in. organizacja pierwszych oficjalnych Mistrzostw Świata w amp futbolu, które odbyły się w 2007 r. w Turcji. Również w Turcji, w 2008 r. rozegrano pierwsze oficjalne Mistrzostwa Europy.

Dopiero 3 lata później amp futbol pojawił się oficjalnie w Polsce. Pod koniec 2011 roku w Warszawie, dzięki inicjatywie Mateusza Widłaka oraz Marka Dragosza odbyło się pierwsze zgrupowanie zawodników chcących uprawiać ten sport. W marcu następnego roku do życia powołano Reprezentację Polski. Na swój debiut nie musiała czekać długo. Już pod koniec marca reprezentanci Polski wzięli udział w organizowanym w Manchesterze Turnieju Czterech Narodów, w którym zajęli drugie miejsce.

W 2015 r. cztery drużyny uformowane w Polsce zadebiutowały w pierwszym sezonie Amp Futbol Ekstraklasy. Tytuł Mistrza Polski wywalczyli zawodnicy Husarii Kraków. W trwającym obecnie sezonie 2022 o podium – oraz awans do Ligi Mistrzów EAFF walczy 6 zespołów: Legia Warszawa, Nowe Technologie Różyca, Stal Rzeszów, TSP Kuloodporni Bielsko-Biała, Warta Poznań oraz Wisła Kraków.

Jakie są zasady w Amp Futbolu?

Zasady amp futbolu są bardzo podobne do zasad piłki nożnej. Z uwagi na charakter sportu wprowadzono jednak pewne dodatkowe przepisy. Jeden z nich zabrania używania protez w trakcie gry. Zawodnicy w polu muszą wspierać się na kulach. Przepisy zabraniają jednak używania ich do poruszania piłką. O ile przypadkowe dotknięcie nie będzie karane, tak te celowe lub wielokrotne traktowane są jak “ręka” i adekwatnie karane przez sędziego.

Podobnie traktowane jest zagranie piłki kikutem. Przepis ten wprowadzono z uwagi na różne stopnie amputacji kończyn. Stawia się także na bezpieczeństwo graczy. Zabronione są wślizgi, jak i podhaczanie przeciwników kulami. O ile pierwsze z przewinień skutkuje rzutem wolnym dla drużyny przeciwnej, tak sędzia po celowym faulu kulami, wyrzuca zawodnika z boiska, a poszkodowanej drużynie dyktuje rzut karny.

Z zasad amp futbolu warto wspomnieć również te o braku spalonego oraz wykonywaniu rzutów z autu jak rzutów pośrednich, a także o przepisach obowiązujących bramkarzy. Po pierwsze – nie mogą oni w ogóle opuszczać pola karnego – jeśli bramkarz zrobi to w sposób celowy, drużyna przeciwna otrzymuje rzut wolny, a on sam karany jest żółtą kartką. Bramkarze zobowiązani są także do rzucania się na piłkę rękami w pierwszej kolejności, a dopiero później mogą wspomóc się w obronie nogami.

Jakie wymiary ma boisko w amp futbolu i ile trwa mecz?

Kolejnym tematem wartym poruszenia są wymiary boiska do amp futbolu oraz czas trwania spotkań. Choć początkowo mecze rozgrywane były na standardowych boiskach, a w drużynach grało po 11 zawodników, tak zmiany przepisów doprowadziły do uszczuplenia liczebności zespołów, jak i wymiarów boisk.

Dziś na boisku porusza się po 7 zawodników – 6 w polu oraz 1 bramkarz. Wymiary boiska do amp futbolu wynoszą od 55 do 70 metrów długości i od 30 do 60 metrów szerokości. W turniejach międzynarodowych spotkania rozgrywane są najczęściej na boiskach o wymiarach 60 x 40 m.

Wymiary pola karnego to 10 x 6 metrów, a znajdująca się na końcowej linii bramka ma 5 metrów szerokości i 2 metry wysokości. Co ciekawe, rzuty karne wykonywane są z odległości 7 metrów, a więc spoza pola karnego.

Mecz amp futbolu wg oficjalnych przepisów składa się z dwóch 25-minutowych połów. Pomiędzy nimi zawodnicy mają do dyspozycji 10 minut przerwy. Zasadą, która nie występuje w tradycyjnej piłce nożnej, jest możliwość poproszenia o przerwę w trakcie połowy. Trenerzy obu drużyn mogą dokonać tego 1 raz na połówkę (również w dogrywkach), a przerwa ta nie może trwać dłużej niż minutę.

Jeżeli o dogrywki chodzi, to w przypadku remisu w regulaminowym czasie gry, zawodnicy stają do dwóch 10-minutowych potyczek.

Kto może grać w Amp Futbol?

Choć początkowo amp futbol skierowany był przede wszystkim do osób, którym w wyniku różnych okoliczności amputowano jedną z kończyn, dziś zawodnikami mogą zostać także osoby, których kończyny mają wady wrodzone – np. nie do końca się wykształciły. Zawodnicy, którzy grają w polu, nie mogą mieć jednej z kończyn dolnych, natomiast bramkarze nie mogą mieć jednej z kończyn górnych.

Sukcesy reprezentacji polski w Amp Futbolu

Choć historia polskiej reprezentacji w amp futbolu nie jest długa, tak obfituje w liczne sukcesy. Nasi reprezentanci mogą pochwalić się m.in., wspominamy już drugim miejscem zajętym podczas debiutu na Turnieju Czterech Narodów w Manchesterze (2012 r.), dwoma brązowymi medalami zdobytymi na Mistrzostwach Europy (2017 i 2021 r.) oraz czterema zwycięstwami z rzędu (2019, 2020, 2021 i 2022 r.) w organizowanym w Polsce Amp Futbol Cup.

Do sukcesu Polaków należy również czterokrotne zakwalifikowanie się do Mistrzostw Świata. Niestety, jak dotąd nie udało się im zdobyć na nich żadnego medalu. O podium otarli się jedynie w 2014 r., gdzie podczas turnieju w Meksyku zajęli czwarte miejsce.

Kiedy rozgrywane są mistrzostwa świata i mistrzostwa europy w amp futbolu?

Na początku października 2022 r. zakończyły się Mistrzostwa Świata w Turcji. Kolejnego turnieju na razie nie ogłoszono. Do tej pory odbywały się one nieregularnie – pierwsze oficjalne Mistrzostwa Świata w amp futbolu rozegrano w 2007 r., kolejne w 2010, 2012, 2014 i 2018 r.

Nieregularnością odznaczają się również Mistrzostwa Europy. Pierwszy oficjalny turniej rozegrano w 2008 r., kolejny w 2017, a ostatni w 2021 r. W przypadku Mistrzostw Europy znamy jednak datę oraz miejsce kolejnego turnieju. Odbędzie się on w 2024 r. w Irlandii.
Amp Futbol Cup

Fani oraz osoby zaciekawione amp futbolem powinni zwrócić uwagę na Amp Futbol Cup. To organizowane corocznie (od 2016 r.) w Warszawie wydarzenie przyciąga czołowe reprezentacje z Europy i świata. Podczas edycji zorganizowanej w 2022 r. kibice mogli oglądać na boiskach – poza reprezentacją Polski – m.in. reprezentację Anglii, Włoch, Tanzanii, Maroko oraz Egiptu.