Bieg maratoński — historia maratonu

Na czym polega bieg maratoński?

Bieg maratoński to długodystansowy wyścig na 42,195 km, który wymaga od uczestników nie tylko kondycji fizycznej, ale także dużej wytrzymałości psychicznej. Trasa maratonu zwykle przebiega przez ulice miast, z różnymi odcinkami płaskimi i wzniesieniami. Maratończycy muszą umiejętnie zarządzać swoim tempem, nawodnieniem i energią, aby dotrzeć do mety. Wydarzenie to jest często organizowane jako masowy bieg, w którym uczestniczą zarówno zawodowi biegacze, jak i amatorzy.

Dlaczego bieg maratoński ma dystans 42 km 195 m? Historia maratonu

Nazwa biegu nawiązuje jeszcze do czasów starożytnej Grecji, do miejscowości Maraton, gdzie doszło do ogromnej bitwy. Wydawało się, że we wrześniu 490 r. p.n.e. Grecy są bez szans w wojnie z Persami. Postanowili ruszyć jednak na otwartą walkę, mimo znacznie mniej licznej armii. Grecy doskonale rozegrali jednak walkę taktycznie, a ich przeciwnicy zaczęli uciekać. Już wtedy wiadomo było, że Grecja wyszła z potyczki zwycięsko.

Jeden z żołnierzy otrzymał rozkaz przekazać radosną nowinę do Aten, czyli jednej z najważniejszych miejscowości starożytnej Grecji. Ogromny dystans postanowił pokonać… biegiem. Sztuka ta udała mu się, a chwilę po tym, jak wypowiedział słowa „Cieszcie się! Zwyciężyliśmy!”, padł z wycieńczenia. Okazało się, że przebiegł ponad 40 km. I o ile dzisiejsze biegi maratońskie rozgrywane są na niewielkich różnicach wzniesień, to starożytny żołnierz wysłany przez Miltiadesa przez pierwsze 10 km musiał pokonać ich prawie 400-metrową różnicę.

To oczywiście tylko legenda. Trudno spodziewać się, że do Aten został wysłany żołnierz w pełnym ekwipunku, po wyczerpującej walce z Persami. Tym bardziej, że aby przebiec ponad 40 km, trzeba być doskonale przygotowanym stricte pod bieg. Do tego trzeba mieć na uwadze ogromną temperaturę i górzysty teren. Jest wiele niespójności, ale… legenda to legenda. A jeśli stworzyła tak piękną tradycję biegu maratońskiego, chyba nikt nie ma nic przeciwko.

Czy bieg maratoński do dyscyplina na Igrzyskach Olimpijskich?

Na pamiątkę wspomnianego wydarzenia podczas pierwszych Nowożytnych Igrzysk Olimpijskich rozegrano bieg maratoński na historycznej trasie z Maratonu do Aten. Pomysłodawcą przedsięwzięcia był Michel Breal, francuski filolog. Co ciekawe, organizatorzy igrzysk początkowo sprzeciwiali się tej inicjatywie, bo uważali, że tak morderczy dystans jest szkodliwy dla zdrowia zawodników. Ostatecznie uznano jednak, że dla upamiętnienia historycznego wydarzenia sportowcy będą musieli pobiec na dystansie około 40 km.

Bieg maratoński w 1896 roku wygrał Grek Spirydos Louis, który pokonał trasę w 2 godziny, 55 minut i 20 sekund. Wydarzenie cieszyło się też ogromną popularnością wśród kibiców, bo Greka, a także innych maratończyków wspierało około 100 tysięcy widzów. Co ciekawe, na ostatnim okrążeniu Louisowi towarzyszył Konstantyn, czyli syn króla greckiego. Bieg maratoński przypadł organizatorom igrzysk olimpijskich na tyle do gustu, że od 1896 roku organizowany jest do dziś i symbolizuje połączenie starożytności z nowoczesnością.

Warto także dodać, że rok po debiucie biegu na królewskim dystansie na igrzyskach, maraton został zorganizowany również w Bostonie i… także przetrwał aż do dziś.

Skąd wziął się jednak magiczny dystans biegu maratońskiego, czyli 42,195 km? Wszystko dzięki… angielskiej rodzinie królewskiej. Start na igrzyskach olimpijskich w Londynie (1908) przesunięto do pałacu w Windsorze, by dzieci królewskie mogły lepiej śledzić rywalizację. Okazało się, że trasa została wydłużona o 2195 metrów i tak pozostało na zawsze.

W jakim tempie biegną maratończycy amatorzy?

Średnie czasy ukończenia maratonu, wynoszące około 4 godziny i 21 minut, dotyczą amatorów, którzy próbują swoich sił w maratonie. Te statystyki odzwierciedlają przeciętne osiągnięcia osób, które nie są profesjonalnymi biegaczami, ale angażują się w długodystansowe bieganie z pasji lub jako wyzwanie osobiste. Mężczyźni w tej grupie amatorów osiągają średni czas około 4 godziny i 13 minut, podczas gdy kobiety ukończają maraton średnio w czasie 4 godziny i 42 minuty.

W jakim tempie biegną profesjonalni maratanończycy?

Podczas biegu maratończycy mogą osiągać prędkości nawet do 30 km/h na finiszu. Co bardziej imponujące, jest ich zdolność do utrzymania stałej prędkości 20 km/h na całym dystansie 42 kilometrów, co świadczy o ich wytrzymałości i przygotowaniu. Aktualnym rekordzistą świata jest Kelvin Kiptum, który uzyskał czas 2:00:35 podczas maratonu w Chicago. Aby osiągnąć taki wynik, Kiptum musiał biec średnio z prędkością około 21 km/h. W miarę jak techniki treningowe i technologie poprawiające wydajność się rozwijają, coraz bardziej realne staje się osiągnięcie maratonu w czasie poniżej 2 godzin, co jeszcze niedawno wydawało się niemal niemożliwe.

Skąd bierze się popularność biegu maratońskiego?

Dziś maratony odbywają się na całym świecie, w zasadzie w każdym większym mieście. Początkowo w biegach maratońskich brało udział po kilkadziesiąt osób, ale dziś są to prawdziwe biegi masowe, czasem nawet z dziesiątkami tysięcy zawodników. Z reguły liczba zapisów w każdym z biegów jest ograniczona, przede wszystkim ze względów bezpieczeństwa. Są jednak biegi, na które rekrutacja kończy się na kilka miesięcy wcześniej. W niektórych z nich szczęśliwców, którzy pobiegną w biegu maratońskim, wyłania losowanie. Tak jest między innymi podczas maratonu w Nowym Jorku, do którego do tej pory należy rekord, jeśli chodzi o uczestników – ponad 38,5 tysiąca. Bardzo popularne są również biegi maratońskie m.in. w Paryżu, Berlinie, Londynie czy Chicago.

Wielu zawodników do uprawiania maratonu kuszą medale biegowe i inne atrakcyjne nagrody finansowe. Dla niektórych biegaczy z ubogich krajów jest to szansa na dostatnie życie, a także pomoc swoim rodzinom. Często dodatkowymi nagrodami, przykładowo za pobicie rekordu zawodów czy rekordu świata są kolejne pieniądze lub nagrody rzeczowe (czasem nawet samochody oraz inny drogi sprzęt).

Od igrzysk w Los Angeles (rok 1984), w olimpijskim biegu maratońskim mogą startować również kobiety. Pierwszą mistrzynią na królewskim dystansie została Amerykanka Joan Benoit (czas 2:24:52).

Nowoczesny bieg maratoński

Dziś zawodnicy oraz ich trenerzy i sztaby szkoleniowe prześcigają się w nowych metodach, by łamać kolejne sekundy i zdobywać rekordy. Kluczowe były lata 70. ubiegłego wieku, kiedy to zawodnicy zaczęli interesować się treningiem zdrowotnym i badaniami naukowymi określającymi maksymalny pobór tlenu w organizmie. I trzeba zauważyć, że rekord świata w biegu maratońskim znacznie się zmienił. 

Pierwszy ustanowił Amerykanin John Hayes z czasem 2:55:18 (Londyn 1908), a 8 października 2023 roku Kenijczyk Kelvin Kiptum złamał w Chicago magiczną barierę z rezultatem 2:00:35 . 

Dla porównania można dodać, że aktualny rekord Polski w biegu maratońskim należy do Henryka Szosta i wynosi 2:07:39. 

Jeśli chodzi o kobiety, to rekord świata należy do Etiopki Tigirst Affera z czasem (2:11:53) w biegu z udziałem mężczyzn. Jeżeli chodzi o bieg z wyłącznym udziałem kobiet, najlepsza okazała się 21 kwietnia 2024 w Londynie Kenijka Peres Jeschirchir z czasem (2:16:16). Najszybszą Polką w biegu maratońskim jest Aleksandra Lisowska z czasem (2:25:52), który ustanowiła 3 grudnia 2023 roku w Walencji.