Łyżwiarstwo sportowe – to warto wiedzieć!

Każdego roku zima to okres, w którym w kraju wzrasta zainteresowanie sportami zimowymi. W końcu tylko wtedy fani białego puchu mogą wyskoczyć na deskę lub wpiąć buty w narty. Z zimą kojarzy się też jazda na łyżwach, choć akurat ten sport należy do najłatwiejszych do uprawiania również w innych sezonach – na specjalnych, krytych lodowiskach. Czym jest łyżwiarstwo sportowe, jakie dyscypliny obejmuje i o co w nich chodzi? Tego dowiecie się, czytając poniższy tekst.

Gdy temperatury spadają poniżej zera, ludzie nie tylko cieplej się ubierają. Dla wielu z nich – zwłaszcza dzieci – jest to okazja do doskonałej zabawy. Zamarznięte kałuże stają się placem zabaw, po którym sunie się butami. Z czasem niewinne igraszki zamieniają się w sport, a zamarznięta kałuża lub większa sadzawka w lodowiska służące do jego uprawiania.

Pierwsze łyżwy

Śliska natura lodu i możliwość szybszego poruszania się po nim, dostrzeżona została już ponad 5 tys. lat temu. To właśnie na ten okres datowane są pierwsze łyżwy. Jednak nie przypominały one tych dzisiejszych. Płozy zamiast z metalu, wykonane były najczęściej z kości zwierząt udomowionych lub łownych – bydła, koni, łosi, jeleni.

W odróżnieniu od używanych obecnie nie miały specjalnego, usztywnionego buta. Łyżwy z kości przywiązywano bezpośrednio do stóp rzemieniami. Nikt też nie myślał wtedy o technice jazdy, bo na łyżwach poruszano się za pomocą kijów, którymi odpychano się od powierzchni lodu.

Metal pojawił się w łyżwach dopiero ok. 1300-1400 r. Długą, prostą stalową płozę umieszczano w kawałku drewna, który mocowano do butów. Kolejne, już w pełni metalowe łyżwy wynaleźli holenderscy kowale w XVII w. Mniej więcej w tym okresie zaczęto również wykorzystywać je nie tylko do przemieszczania, ale i do rekreacji oraz rywalizacji.

Kolejne zmiany w budowie łyżew przypisywane są pochodzącemu z Filadelfii E.W. Bushnellowi. W 1850 r. do użytku wprowadził on łyżwy wykonane z jednego kawałka metalu, które można było przypiąć do butów przy użyciu specjalnego systemu zacisków. Na bazie tego wynalazku powstały łyżwy, które znamy do dziś, czyli takie, w których płozy przytwierdzone są już do buta na stałe.

Rodzaje łyżew

Dalsza ewolucja łyżew ograniczyła się do kierunków ich przeznaczenia. Te, które służyły do ścigania, zmieniały się tak, by używający ich zawodnicy byli w stanie osiągać najwyższe prędkości, te do jazdy figurowej – by można było z łatwością wykonywać nawet najtrudniejsze układy, a te do rekreacji zmieniano tak, żeby były jak najbardziej komfortowe. Procesy te doprowadziły do powstania trzech podstawowych rodzajów łyżew.

Łyżwy figurowe

Tzw. figurówki, to łyżwy, które spośród wszystkich są najcięższe i najwyższe, dzięki czemu chronią kostkę przed skręceniem. Ich płoza posiada rowek biegnący przez środek. Jej czubek wieńczą ząbki, a sama płoza jest lekko wykrzywiona. Łyżwy figurowe są też najczęściej wiązane, a nie zapinane.

Łyżwy hokejowe

Łyżwy hokejowe powstały z myślą o sportach kontaktowych. Ich konstrukcja jest więc bardziej solidna, dzięki czemu chronią zawodników przed kontuzjami. Różnice występują też w konstrukcji płozy. Ta nie ma z przodu ząbków oraz jest bardziej zakrzywiona, dzięki czemu ich użytkownicy mogą się szybciej rozpędzać, wykonywać ostrzejsze zwroty, zmiany kierunków jazdy i błyskawicznie zatrzymywać.

Panczeny

Panczeny to łyżwy wykorzystywane do najszybszych sportów na lodzie – łyżwiarstwa szybkiego. Ich konstrukcja różni się znacząco od dwóch pozostałych rodzajów łyżew. Płoza panczenów jest zdecydowanie dłuższa i nie jest zakrzywiona. Różni się też grubością – jest najcieńsza, dzięki czemu zmniejsza się tarcie i możliwe jest osiąganie większych prędkości. Obecnie konstrukcja większości panczenów pozwala na uniesienie pięty znad płozy.

Na czym polega łyżwiarstwo sportowe?

Odpowiedź na to pytanie może przysporzyć trochę problemów. Z jednej strony, łyżwiarstwo to po prostu sport uprawiany na lodzie, w którym do jazdy wykorzystuje się łyżwy. Z drugiej, różnorodność dyscyplin sprawia, że jednoznaczna, ogólna odpowiedź nie jest możliwa. Dlatego przyjrzymy się najpopularniejszym ze sportów, które można uprawiać na łyżwach.

Łyżwiarstwo figurowe

Łyżwiarstwo figurowe to pierwsza z dyscyplin. Polega na jeździe na łyżwach oraz wykonywaniu w jej trakcie różnych figur oraz układów artystycznych. Od uprawiających ten sport zawodników wymagane jest nie tylko doskonałe opanowanie jazdy, ale też poczucie rytmu, koordynacja, gibkość, skoczność, umiejętność utrzymania równowagi, oraz tańca.

Sport ten jest niezwykle widowiskowy. Łyżwiarze tworzą spektakularne programy dostosowane do rytmu muzyki, podczas których wykonują różne figury. Występ, jak i poprawność wykonania figur oceniana jest przez zespół sędziów, który na koniec podaje swoje oceny punktowe. Zwycięża zawodnik lub zawodnicy z największą liczbą punktów.

Łyżwiarstwo figurowe może być uprawiane indywidualnie (występy solistów), w parach oraz w formacjach – kilkuosobowych zespołach.

Hokej na lodzie

Hokej na lodzie to drużynowa dyscyplina sportu, w której poza łyżwami, wykorzystuje się też specjalne ochraniacze, kaski oraz kije, które służą do poruszania krążkiem po boisku. Celem gry jest zdobycie większej liczby bramek niż przeciwnicy w czasie 60-minutowego spotkania, podzielonego na trzy 20-minutowe tercje. Wszystkich, którzy chcieliby dowiedzieć się więcej o tym sporcie, odsyłamy do artykułu, który w całości poświęciliśmy hokejowi na lodzie: Hokej – widowiskowy sport na lodzie

Łyżwiarstwo szybkie

Łyżwiarstwo szybkie to kolejna – a zarazem jedna z najstarszych – forma łyżwiarstwa sportowego. Już w 1889 r. pierwsze mistrzostwa świata na dystansach 500, 5000 i 10000 m zostały zorganizowane w Holandii. To stamtąd wywodzą się również panczeny, czyli łyżwy służące do uprawiania łyżwiarstwa szybkiego.

Celem panczenisty – tak nazywani są zawodnicy uprawiający tę dyscyplinę – jest pokonanie w jak najszybszym czasie dystansu wybranej konkurencji. Zmagania przeprowadzane są na specjalnych, owalnych torach lodowych, Ich długość wynosi 400 m. Zawodnicy startują w parach, na dwóch biegnących równolegle torach, a w trakcie wyścigu, po każdym okrążeniu zamieniają się torami, po których jadą, dzięki czemu każdy pokonuje taką samą odległość.

Łyżwiarstwo szybkie może być uprawiane indywidualnie oraz drużynowo. W zawodach drużynowych biegną dwa zespoły złożone z trzech osób, które startują ze środka toru po przeciwległych stronach. W tzw. wyścigach na dochodzenie (termin, jak i zasady zaczerpnięte z kolarstwa torowego) o zwycięstwie decyduje czas ostatniego zawodnika z drużyny, dlatego ważne jest, żeby wszyscy członkowie charakteryzowali się podobnymi umiejętnościami.

Zawody łyżwiarstwa szybkiego rozgrywane są na dystansach wynoszących od 500 m do 10000 m.

Short-track – łyżwiarstwo szybkie na krótkim torze

Odmianą łyżwiarstwa szybkiego jest short-track. W tym przypadku rywalizacja odbywa się na torze, którego pętla wynosi jedynie 111,12 m, a w zmaganiach bierze udział od czterech do sześciu zawodników. Kolejną różnicą jest to, że w wyścigach nie liczy się czas uzyskany przez zawodnika, a pozycja, którą zajął na mecie. Dystanse, na których się rywalizuje to 500, 777, 1000, 1500, 3000 oraz 5000 m.

W short-tracku funkcjonują konkurencje indywidualne oraz sztafety, w których charakterystycznym elementem są zmiany w biegu i wypychanie zawodnika startującego przez tego, który schodzi z toru.

Inne dyscypliny łyżwiarstwa sportowego

Istnieje również kilka innych form łyżwiarstwa sportowego, które jednak nie cieszą się taką popularnością, jak wymienione powyżej. Zalicza się do nich m.in. ice cross downhill, czyli ekstremalny sport, w którym zawodnicy biorą udział w wyścigu po schodzącym w dół torze lodowym usianym różnymi przeszkodami – hopkami, muldami, ostrymi zakrętami, itp.

Sportem wyłamującym się spod wszelkich kategorii jest barrel jumping, czyli… skoki przez beczki. Dyscyplina ta, którą próbowano nawet zaprezentować członkom komitetu olimpijskiego (w 1992 r.), polega na podejmowaniu prób przeskoczenia jak największej liczby ułożonych obok siebie beczek. Zawodnik musi nabrać odpowiednią prędkość, a następnie wykazać się doskonałą skocznością. Z uwagi na duże ryzyko poważnych kontuzji, sportu nie udało się spopularyzować.

Bandy

Bandy to dyscyplina bardzo podobna do hokeja. Mecze rozgrywane są na większych niż hokejowe, lodowiskach. Zamiast krążka, do gry używana jest mała piłka, a uderza się ją kijami, których końcówka zakrzywiona jest w kształcie litery “J”

Łyżwiarstwo jako dyscyplina olimpijska

Łyżwiarstwo sportowe pojawiło się zarówno na letnich, jak i zimowych igrzyskach olimpijskich (zaczęto je organizować dopiero od 1924 r.).

Jako pierwsze na igrzyskach olimpijskich pojawiło się łyżwiarstwo figurowe. Debiut dyscypliny miał miejsce podczas IV Letnich Igrzysk Olimpijskich w Londynie (1908 r.). Kolejny raz łyżwiarstwo figurowe pojawiło się na rozegranych w 1920 r. Letnich Igrzyskach Olimpijskich w Antwerpii (Belgia). Na tym samym wydarzeniu swój debiut zaliczył również hokej na lodzie.

Cztery lata później obie dyscypliny zostały włączone do programu I Zimowych Igrzysk Olimpijskich rozegranych we francuskim Chamonix. Do ich grona dołączyło również łyżwiarstwo szybkie na długim torze. Dyscypliny te od tamtej pory znajdują się w programie każdych kolejnych zimowych igrzysk olimpijskich.

Ostatnim ze sportów łyżwiarskich, który znajduje się w programie zimowych igrzysk, jest short-track, który zadebiutował podczas XVI Zimowych Igrzysk Olimpijskich, które odbyły się w Albertville w 1992 r.

Sukcesy polskich łyżwiarzy na igrzyskach olimpijskich

Jak już wyjaśniliśmy, łyżwiarstwo sportowe to różne dyscypliny. Różnie wyglądają również sukcesy naszych reprezentantów.

W przypadku łyżwiarstwa figurowego najbliżej olimpijskiego podium był Grzegorz Filipowski. Podczas zawodów w Calgary (1988 r.), w swoim solowym występie zajął on 5 miejsce. Nie Lepiej sytuacja wygląda u par sportowych. Najwyższą, 7 pozycję w klasyfikacji, uzyskali Dorota i Mariusz Siudek na Igrzyskach w Salt Lake City (2022 r.).

Zdecydowanie lepiej radzą sobie przedstawiciele dyscypliny, nad którą pieczę sprawuje partner naszej odlewni – Polski Związek Łyżwiarstwa Szybkiego. Polscy łyżwiarze na długim torze mogą pochwalić się 1 złotym medalem, 2 srebrnymi i 3 brązowymi. Złoty medal wywalczył dla Polski Zbigniew Bródka na Igrzyskach Olimpijskich w Soczi w 2014 r. na dystansie 1500 m. Na tej samej imprezie, razem z Konradem Niedźwiedzkim i Janem Szymańskim, Bródka zdobył też brązowy medal w konkurencji drużynowej (8 x 400 m).

Z Soczi ze srebrnym medalem wróciły także nasze reprezentantki. Luiza Złotkowska, Katarzyna Woźniak, Natalia Czerwonka oraz Katarzyna Bachleda-Curuś wywalczyły go w finale zmagań drużynowych na dystansie 6 okrążeń (6 x 400 m).

To jednak nie pierwszy olimpijski medal tego zespołu. 4 lata wcześniej, podczas Igrzysk Olimpijskich w Vancouver skład ten (bez Natalii Czerwonki) zdobył brązowy medal w tej samej konkurencji.

Ostatnie z medali, które wymienimy – a zarazem pierwsze w chronologii zdarzeń, są dwa medale zdobyte na Igrzyskach Olimpijskich w Squaw Valley (1960 r.). Srebrny krążek wywalczony na dystansie 1500 m, z USA do kraju przywiozła Elwira Seroczyńska, brąz Helena Pilejczyk.