Kolarstwo – na czym polega i jakie są rodzaje?

Historia kolarstwa nierozerwalnie związana jest z wynalezieniem pierwszego roweru. Dokonał tego niemiecki wynalazca Karl Freiherr Drais von Sauerbronn, który na początku XIX w. stworzył prostą, dwukołową maszynę z drewna. Jego konstrukcja mocno różniła się od sprzętu, który znamy dzisiaj. Rower Draisa nazwany drezyną, nie miał pedałów. Poruszano się na nim, odpychając się od ziemi nogami.

Czas do końcówki XIX w. to czas bicykli – pojazdów z charakterystycznym dużym kołem z przodu i małym z tyłu.. Dopiero w 1884 r. John Kemp Starley zaprezentował rower, którego konstrukcja była zbliżona do dzisiejszych – miał dwa koła takiej samej wielkości, a tylne napędzane przez przekładnię łańcuchową. Twórca nazwał swój wynalazek “wędrowcem” (ang. Rover) i zapoczątkował nim nową erę jednośladów.

Historia kolarstwa

Kolarstwo to jedna z najstarszych nowożytnych dyscyplin sportowych. Pierwszy wyścig zorganizowano we Francji na liczącej 123 km trasie Paryż-Rouen już w 1869 r. Kolejne lata to rozwój dyscypliny i pojawianie się na kolarskiej mapie świata kolejnych ważnych wyścigów. Od 1893 r. organizowane są natomiast mistrzostwa świata w kolarstwie torowym. W 1896 r. sport rowerowy znalazł się w programie I nowożytnych Igrzysk Olimpijskich. Od tego czasu kolarstwo przeszło długą drogę i dziś jest jednym z najpopularniejszych sportów na świecie.

Jakie są rodzaje kolarstwa?

Kolarstwo to tak naprawdę różne dyscypliny. Te, które uznawane są przez UCI (Międzynarodowa Unia Kolarska), nazywane są dyscyplinami kolarstwa klasycznego. Należą do nich:

• kolarstwo szosowe,
• kolarstwo torowe,
• kolarstwo przełajowe,
• kolarstwo górskie,
• kolarstwo BMX,
• trial rowerowy (cyklotrial),
• kolarstwo artystyczne,
• piłka rowerowa.

Pozostałe dyscypliny i sporty rowerowe, których nie ma na liście można określić mianem kolarstwa, jednak nie są one wspierane, rozwijane i uznawane przez UCI.

Kolarstwo szosowe

Kolarstwo szosowe to najpopularniejszy rodzaj kolarstwa, w którym zawodnicy jeżdżą na rowerach szosowych – tzw. kolarzówkach – na drogach i szosach utwardzonych z zamkniętym, częściowo zamkniętym lub otwartym ruchem drogowym. Kolarze mają do pokonania wyznaczone trasy i muszą to zrobić w jak najszybszym tempie.

Poza całościowym czasem liczone są też różne punkty za określone wyniki, które przekładają się na pozycję w klasyfikacjach (np. klasyfikacja sprinterów). Kolarstwo szosowe jest jednym z najważniejszych i najstarszych rodzajów kolarstwa. Najważniejszymi imprezami są Tour de France, Giro d’Italia i Vuelta a España.

Kolarstwo torowe

Kolarstwo torowe to dyscyplina, w której zawodnicy jeżdżą na specjalnych owalnych torach o dużym nachyleniu, dzięki czemu ich rowery mogą osiągać duże prędkości. Dystanse, na których rozgrywa się zawody, są krótsze, a przebieg zmagań jest szybki i dynamiczny. Wśród konkurencji kolarstwa torowego jest m.in. sprint, keirin i omnium.

Kolarstwo przełajowe

Kolarstwo przełajowe to dyscyplina, w której zawody rozgrywane są na trasach łączących odcinki szosowe z odcinkami terenowymi, na których zawodnicy poza błotem, korzeniami i innymi niedogodnościami, mogą napotkać przeszkody, które muszą pokonać przenosząc, a nie jadąc rowerem. Ten rodzaj kolarstwa jest bardzo popularny w Belgii, Francji, Czechach i Holandii, i to właśnie zawodnicy z tych krajów, najczęściej dominują w zawodach.

Kolarstwo górskie

Kolarstwo górskie to obecnie jeden z najważniejszych i najszybciej rozwijających się rodzajów kolarstwa, który polega na jeżdżeniu rowerami górskimi po trudnym terenie – górskich szlakach, leśnych ścieżkach, skałach czy kamienistych zboczach. Sport ten jest bardzo wymagający fizycznie (strome, długie podjazdy i zjazdy) i technicznie. Dyscyplina dzieli się na kilka rodzajów – m.in. Cross-Country, kolarstwo zjazdowe, freeride i enduro.

Kolarstwo BMX

BMX to rodzaj sportu kolarskiego, który uprawia się na torach przypominających te do motocrossu (BMX – ang. bicycle motocross). Ziemna, utwardzona trasa posiada różnego rodzaju przeszkody – hopki, wiraże, muldy czy skocznie. Powstała w latach 70. w USA dyscyplina ewoluowała i dziś to także jazda w miastach (wykonywanie sztuczek wykorzystując infrastrukturę), vert, flatland czy dirt – odmiany te nie są jednak uznawane przez UCI. 

Trial rowerowy (cyklotrial)

Cyklotrial to zbiór konkurencji wymagających dużych umiejętności akrobatycznych i sprawności. Obejmuje trial – pokonywanie na rowerze bardzo skomplikowanego toru przeszkód, z wieloma wysokimi podskokami i zeskokami, tube jumping – wykonywanie trików i skoków wewnątrz dużej rury oraz dirt jumping – skoki i wykonywanie ewolucji z dużego ziemnego nasypu.

Kolarstwo artystyczne

Kolarstwo artystyczne to dyscyplina łącząca jazdę na rowerze z gimnastyką artystyczną. Może być uprawiana indywidualnie, w parach lub zespołach (4-6 osób). Do jazdy w parach używany jest 1 rower, w czwórkach 2, a w występach drużyn 6-osobowych cztery rowery. Zawodnicy mają do wykonania program obowiązkowy oraz dowolny, a ich figury, trudność, jak i poprawność wykonania, oceniane są przez sędziów.

Piłka rowerowa

Piłka rowerowa to nietypowy i mało popularny w Polsce sport, w którym zespoły składające się z dwóch zawodników (jeden bramkarz, jeden zawodnik polowy) grają mecze na specjalnie zbudowanych rowerach. Zwycięża drużyna, która w ciągu dwóch 7-minutowych połów zdobędzie więcej bramek. Zabronione jest dotykanie podłoża stopami (po przewinieniu zawodnik musi opuścić boisko za własną bramką i dopiero może wrócić) oraz rękami – z wyjątkiem bramkarzy, którzy mogą łapać piłkę, ale nie mogą jej później wybić do przodu. Zabronione jest także atakowania przeciwników, które karane jest wykluczeniem.

Paracycling

Paracycling to odmiana kolarstwa dla osób z niepełnosprawnościami. Zawodnicy rywalizują na specjalnie przystosowanych rowerach i w różnych kategoriach niepełnosprawności. Paracycling jest coraz bardziej popularny i jest obecnie dyscypliną paraolimpijską.

Jakie to jest kolarstwo klasyczne?

Zanim odpowiemy na pytanie “jakie to jest kolarstwo klasyczne”, skupmy się chwilę na najważniejszym organie zarządzającym kolarstwem. Jest nim Międzynarodowa Unia Kolarska, znana również jako Union Cycliste Internationale (UCI) i odpowiada ona za regulację zasad i organizację zawodów kolarskich na całym świecie.

Oficjalnie UCI nie używa określenia “kolarstwo klasyczne” w odniesieniu do żadnego ze sportów kolarskich. Próżno szukać go w przepisach i komunikatach wydawanych przez ten organ. UCI klasyfikuje dyscypliny kolarskie na podstawie ich specyfikacji i cech charakterystycznych. Rodzaje kolarstwa wymieniliśmy już wcześniej.

Skąd więc wzięło się określenie “kolarstwo klasyczne”? Z długiej historii dyscyplin rowerowych. Choć UCI oficjalnie nie wyróżnia takiego podziału, przyjęło się uznawać za reprezentantów tej kategorii kolarstwo szosowe oraz kolarstwo górskie.

Jakiego kolarstwa nie zalicza się do klasycznego?

Poza kolarstwem szosowym i górskim istnieje wiele innych dyscyplin rowerowych. Z uwagi na wspomniane wcześniej kryterium wieku, żadna z nich nie jest zaliczana do kolarstwa klasycznego.

Czy kolarstwo torowe zalicza się do klasycznych?

Jednym z często pojawiających się pytań jest to o kolarstwo torowe. Dyscyplina ta może poszczycić się długą historią, jednak nie została ona wymieniona obok kolarstwa szosowego i górskiego jako przykład kolarstwa klasycznego. Przyjęło się bowiem powszechnie, że ta dyscyplina nie jest klasycznym kolarstwem z uwagi na to, że zawody odbywają się w hali, na specjalnym, owalnym torze i specjalnych rowerach.

Największe wydarzenia kolarskie:

Najważniejszymi wydarzeniami w kolarstwie są Tour de France, Giro d’Italia oraz Vuelta a España, zwane także Wielkimi Tourami. Są to wieloetapowe wyścigi, które odbywają się co roku we Francji, Włoszech i Hiszpanii. Inne ważne wydarzenia to m.in. Tour de Suisse, Paris-Roubaix czy Liege-Bastogne-Liege.

Tour de France

Tour de France to najsłynniejszy i najważniejszy wyścig kolarski na świecie. Składa się z kilku etapów, a trasy biegną przez różne regiony kraju. Czasami niektóre odcinki Tour de France wyznaczone są poza granicami Francji. Każdy z etapów jest indywidualnym wyścigiem, zawodnicy konkurują w głównej klasyfikacji (suma czasów przejazdów z poszczególnych etapów) oraz kilku klasyfikacjach pobocznych. Tour de France po raz pierwszy odbył się w 1903 r. Charakterystyczna dla wyścigu żółta koszulka, noszona jest przez zawodnika będącego liderem w klasyfikacji generalnej.

Giro d’Italia

Początek legendy Giro d’Italia sięga 1909 r. – to właśnie wtedy ten wieloetapowy wyścig po Włoszech odbył się po raz pierwszy. W wyścigu prowadzona jest klasyfikacja generalna, jak i kilka pobocznych. Lider klasyfikacji generalnej występuje w różowej koszulce.

Vuelta a España

Ostatnim z trójki “Wielkiego Touru” jest wyścig po Hiszpanii – Vuelta a España. Jego historia rozpoczyna się w 1935 r., jednak dopiero od 1955 r. rozgrywany jest co roku bez przerw. Podobnie jak w pozostałych wymienionych wyścigach, niektóre odcinki mogą być poprowadzone przez sąsiednie kraje. Lider klasyfikacji generalnej Vuelta a España występuje w czerwonej koszulce.

Ciekawostki o kolarstwie:

• Rekord prędkości na rowerze należy do Brytyjczyka Neila Campbella, który rozpędził się do 280 km/h (jazda w tunelu aerodynamicznym za samochodem).
• Choć Giro d’Italia to wyścig po terenie Włoch, w 2018 r. pierwszy rozpoczynający go etap, odbył się w… Izraelu.
• 42,026 km/h wyniosła średnia prędkość Jonasa Vingegaarda, który zwyciężył liczący 3328 km Tour de France w 2022. To obecny rekord wyścigu.
• Rowery używane przez kolarzy szosowych nie mogą ważyć mniej niż 6,8 kg – tyle wynosi obecne minimum UCI.
• Kolarstwo jest jednym z największych sportów olimpijskich, z ponad 20 konkurencjami na igrzyskach.

Doping w kolarstwie:

Wymagające, trwające kilka tygodni i liczące ponad 3 tys. km wyścigi to dla kolarzy niesamowity wysiłek. Rodzi to problem, jakim jest doping – nielegalny proceder, którego pomimo rygorystycznych kontroli, nie da się do końca wyeliminować. Świadczą o tym wybuchające we wcześniejszych latach afery, które dotyczyły czołowych kolarzy. Wśród nich są m.in.:

• Lance Armstrong, siedmiokrotny zwycięzca Tout de France, który po wybuchu skandalu został ich pozbawiony,
• Alberto Contador – trzykrotny zwycięzca Tour de France. Po ujawnieniu stosowania dopingu pozbawiono go jednego tytułu.
• Marco Pantani – włoski kolarz, zwycięzca Tour de France i Giro d’Italia 1998, został zdyskwalifikowany z kilku zawodów po tym, jak ujawniono, że stosował doping.

Sukcesy polaków w kolarstwie:

Do najlepszych kolarzy w historii Polski zalicza się Czesława Langa, Ryszarda Szurkowskiego, Michała Kwiatkowskiego i Rafała Majkę.

Ryszard Szurkowski na igrzyskach olimpijskich zdobył dwa srebrne medale olimpijskie (1972, 1976 r.). W historii sportu zapisał się też jako czterokrotny medalista mistrzostw świata (3 złote medale i 1 srebrny) oraz dwunastokrotny mistrz Polski.

Czesław Lang zdobył srebrny medal na Igrzyskach Olimpijskich w Moskwie (1980 r.) oraz srebro (1979 r.) i brąz (1977 r.) drużynowo na mistrzostwach świata w kolarstwie szosowym.

Michał Kwiatkowski to pierwszy polski kolarz, któremu udało się zdobyć indywidualne zwycięstwo w Mistrzostwach Świata w kolarstwie szosowym (2014 r.). W 2018 r. triumfował w Tour de Pologne oraz wyścigu Tirreno-Adriático.

Rafał Majka to pierwszy Polak, który zwyciężył w klasyfikacji górskiej Tour de France. Dokonał tego w 2014 r., a w 2016 r. powtórzył swój wyczyn. Na swoim koncie ma też brązowy medal igrzysk olimpijskich, który wywalczył w Rio de Janeiro.