Gimnastyka – co to za sport? Ćwiczenia, Historia, rodzaje, sukcesy gimnastyczne Polaków

“W zdrowym ciele zdrowy duch” – tym hasłem można w skrócie określić to, czym jest gimnastyka. Ta wywodząca się z czasów starożytnych dyscyplina, to sport, którego uprawianie pomagało zachować ogólną sprawność fizyczną i – jak wierzono – umysłową. Można przyjąć, że gimnastyka jest jedną z pierwotnych dyscyplin sportu, która z biegiem czasu ewoluowała w różnych kierunkach. Dziś z ćwiczeniami gimnastycznymi mają styczność zarówno dzieci w szkołach, amatorzy, jak i profesjonalni sportowcy. Gimnastyka poza wkładem w postaci elementów treningu, które wykorzystuje się w innych dyscyplinach, jest też nadal sportem samym w sobie. Na przestrzeni wieków wyodrębniły się z niej różne poddyscypliny. Wróćmy jednak do początków…

Gimnastyka – historia dyscypliny

Dokładnych początków gimnastyki nie da się ustalić wszak sprawność fizyczna, już za czasów ludzi pierwotnych, była elementem, który nie tylko zwiększał szansę przeżycia, ale też przyczyniał się do rozwoju gatunku. Zależność tę dostrzeżono już w starożytności. Ludy zamieszkujące ówczesne tereny Chin, Egiptu, Persji czy Izraela wiedziały, że ćwiczenia ciała są bardzo ważne. Jednak to dwie starożytne cywilizacje – rzymska i grecka – rozwinęły gimnastykę najbardziej.

O szczególnym znaczeniu gimnastyki może świadczyć fakt, że zarówno w rzymskim Imperium, jak i w Starożytnej Grecji istniały specjalne, publicznie dostępne miejsca, w których ćwiczyć mogli mieszkańcy ówczesnych miast. Codziennemu rozwojowi ciała i sprawności fizycznej oddawano się w greckich gimnazjonach i rzymskich termach.

Czym były gimnazjony?

O tym, jak duże znaczenie dla starożytnych Greków miała gimnastyka może świadczyć fakt istnienia gimnazjonów. Kompleksy składające się m.in. z bieżni, boisk i portyków, służyły do codziennych ćwiczeń. Gimnazjony były przeznaczone dla młodych mężczyzn, jak i tych starszych. Grecy wierzyli bowiem, że w momencie, w którym u młodzieńców wykształcały się wtórne cechy płciowe, powinni oni zadbać o swój rozwój fizyczny. Różnego rodzaju ćwiczenia możliwe do uprawiania w gimnazjonach, pomagały rozwijać muskulaturę oraz poprawiać sprawność fizyczną. Podobną rolę do greckich gimnazjonów, w Imperium Rzymskim pełniły termy.

Współczesna historia gimnastyki

Za kolebkę współczesnej gimnastyki uznaje się Niemcy. To właśnie tam nauczyciel Johann Christoph Friedrich GutsMuths wprowadził pierwszy raz do programu nauczania ćwiczenia fizyczne. Pod koniec XVIII w. wydał pracę “Gymnastik für die Jugend”, w której znalazł się zbiór różnych ćwiczeń gimnastycznych, których można było nauczać młodzież. Publikacja została dobrze przyjęta, przetłumaczono i rozpowszechniano ją m.in. w Danii, Francji, Włochach i Anglii.

Początek XIX wieku to kolejny etap. Wynaleziono wtedy różne przyrządy, ułatwiające uprawianie gimnastyki m.in. równoległe poręcze oraz drążek. Do powszechnej świadomości przedostał się także termin “gimnastyka artystyczna”, którym określano bardziej swobodne ćwiczenia. Zaczęły się także pojawiać pierwsze kluby sportowe skupione na gimnastyce – m.in. niemiecki Turnverein i czeski Sokol.

Gimnastyka dziś

Dziś gimnastyka to powszechna dyscyplina uprawiana na różnych poziomach, zarówno przez mężczyzn, jak i kobiety. Wielopoziomowość to m.in. fakt, że obecnie gimnastyka to nie tylko sport. Wiele z jej elementów wykorzystywanych jest w innych dziedzinach, np. w fizjoterapii, rehabilitacji itp.

Jakie są rodzaje gimnastyki – różne ćwiczenia gimnastyczne?

Gimnastyka nie jest jednorodną dyscypliną. Dzieli się na kilka poddyscyplin, które ogólnie można określić jako olimpijskie (w programie igrzysk olimpijskich) oraz nieolimpijskie (nieznajdujące się w programie igrzysk olimpijskich).

W programie igrzysk olimpijskich znajduje się gimnastyka sportowa, gimnastyka artystyczna kobiet) oraz ćwiczenia na batucie (jedyna konkurencja z gimnastyki akrobatycznej). Poza programem znajdują się takie poddyscypliny gimnastyki jak akrobatyka sportowa, gimnastyka artystyczna mężczyzn, aerobik sportowy czy gimnastyka estetyczna.

Na czym polega gimnastyka sportowa?

Gimnastyka sportowa to odmiana, w której zawodnicy wykonują układy ćwiczeń z wykorzystaniem różnych przyrządów – drążka, poręczy, konia, kółek itp. Podczas występu zawodnik wykonuje różne kombinacje ćwiczeń, a cały jego układ trwa od ok. 0,5 do 1,5 minuty.

Dyscyplina uprawiana jest zarówno przez mężczyzn, jak i kobiety. Podczas zawodów w gimnastyce sportowej rozgrywanych jest kilka konkurencji – 4 w przypadku kobiet, 6 w przypadku mężczyzn. Zawodnicy klasyfikowani są zarówno na koniec każdej konkurencji, jak i w tzw. wieloboju gimnastycznym (sumuje się punktację ze wszystkich konkurencji). Ocenia się również występy drużynowe – wynik to suma punktów zdobytych przez każdego członka drużyny. Ocenie podlega zarówno trudność figur wykonanych przez zawodnika, jak i poprawność ich wykonania.

Na czym polega gimnastyka artystyczna?

Kolejną z olimpijskich odmian dyscypliny jest gimnastyka artystyczna kobiet. Sport ten polega na wykonywaniu układów łączących ze sobą elementy tańca, ćwiczeń gimnastycznych i akrobatyki. Układy mogą być wykonywane ze sprzętem, który jest także jednym z elementów “show” – ze wstążką, skakanką, piłką, parą maczug, obręczą, lub bez niego.

Ocenie, poza stopniem poprawności wykonanych elementów układu, podlegają takie elementy jak wykonane skoki, równowaga i piruety. Tym, co różni gimnastykę artystyczną od sportowej, jest również fakt, że poza wymienionymi, oceniana jest też wartość artystyczna układu, elastyczność zawodniczek oraz umiejętność posługiwania się wykorzystywanymi w trakcie pokazu przyborami.

W gimnastyce artystycznej rozgrywane są konkurencje indywidualne oraz drużynowe. Drużyny składają się z 5 zawodniczek (seniorki) oraz 6 (juniorki).

Na czym polegają skoki na batucie?

Skoki na batucie (trampolinie) to kolejna z poddyscyplin gimnastyki, która znajduje się w programie igrzysk olimpijskich. Rozgrywane są tu zarówno konkurencje mężczyzn, jak i kobiet – indywidualnie oraz synchronicznie (w parach, poza programem igrzysk).
Podczas zawodów uczestnicy mają do wykonania trzy układy. Pierwszy z nich to układ obowiązkowy, który składa się z kilku obowiązkowych akrobacji, które muszą wykonać wszyscy. Dwa pozostałe to układy dowolne – jeden w kwalifikacjach, drugi finałowy, w których zawodnicy mogą sami zadecydować o figurach, stopniu ich trudności oraz kolejności.

Każdy układ składa się z 10 figur, a ocenie podlegają: stopień trudności, wysokość oraz amplituda skoku, technika, płynność, celność (skoki wewnątrz wyznaczonego na batucie prostokąta) oraz zakończenie.

Skoki na batucie są jedną z konkurencji akrobatyki sportowej, jednak pozostałe konkurencje tworzące tę odmianę, jak i ona sama, są na razie poza programem igrzysk olimpijskich.

Czym jest akrobatyka sportowa?

Akrobatyka sportowa to kolejna z odmian gimnastyki. Charakteryzuje się dużą widowiskowością oraz szerokim zakresem. Wspomniane wyżej skoki na batucie to tylko jedna z konkurencji. Poza nimi akrobatykę sportową tworzą także skoki na ścieżce, ćwiczenia zespołowe oraz skoki na batucie mini-double.

Akrobatyka sportowa łączy w sobie elementy akrobatyki – ewolucje o dużym stopniu trudności z elementami gimnastyki – przewrotami, saltami, szpagatami, skokami itp.

Czy akrobatyka i gimnastyka to to samo?

Gimnastyka akrobatyczna (akrobatyka sportowa) to poddyscyplina, która łączy ze sobą elementy gimnastyki oraz akrobatyki. Same dyscypliny nie są jednak sobie równoważne. Jedną z widocznych różnic jest nacisk, który kładzie się na różne elementy ciała. W przypadku gimnastyki rozwija się je całe, jednak najważniejsza jest siła rąk wykorzystywana do ćwiczeń na drążku, poręczach czy kółkach. W akrobatyce ręce są nie mniej ważne, jak siła nóg wykorzystywana do skoków i innych ewolucji.

Czym różni się gimnastyka sportowa od gimnastyki artystycznej?

Wiedząc już, czym jest zarówno gimnastyka sportowa, jak i artystyczna, możemy w łatwy sposób określić to, czym się różnią. Oba sporty wywodzą się z gimnastyki, jednak rozwinęły się w różnych kierunkach. Gimnastyka sportowa większy nacisk kładzie na siłę mięśni i umiejętność ich wykorzystywania do wykonywania sekwencji ćwiczeń na drążkach, koniu czy poręczach, natomiast gimnastyka artystyczna – jak sama nazwa sugeruje, większy nacisk kładzie na artyzm. W tej drugiej liczy się precyzja ruchów, gibkość, elastyczność, ale też gracja, wdzięk, poczucie rytmu i kreatywność.

Medale Polaków w gimnastyce

Gimnastyka to dyscyplina, która w rozmowach o medalach Polaków na igrzyskach olimpijskich jest niesłusznie często pomijana. Mimo że igrzyska, na których nasi reprezentanci zdobywali pierwsze medale, odbyły się ponad 50 lat temu, warto pamiętać, że Polska ma czym się pochwalić.

Pierwszy medal olimpijski – srebrny – w gimnastyce sportowej zdobył Jerzy Jokiel w konkurencji ćwiczeń wolnych na XV Letnich Igrzyskach Olimpijskich, które odbyły się w 1952 r. w Helsinkach. Cztery lata później odbyły się XVI Letnie Igrzyska Olimpijskie w Melbourne, na których brązowy medal zdobyły Natalia Kot, Danuta Stachow, Dorota Horzonek-Jokiel, Lidia Szczerbińska, Helena Rakoczy, Barbara Ślizowska w konkurencji wieloboju drużynowego kobiet z przyrządem.

Największym dorobkiem medalowym może się pochwalić Leszek Blanik. Nasz reprezentant w gimnastyce sportowej zdobył na igrzyskach olimpijskich dwa medale. W Sydney w 2000 r. stanął na ostatnim miejscu podium w konkurencji skoków i do kraju wrócił z brązowym medalem. Tego, czego nie udało mu się w Sydney, dokonał podczas XXIX Letnich Igrzysk Olimpijskich w Pekinie w 2008 r.. Również w konkurencji skoków, Polak stanął tam na najwyższym stopniu podium, czym zapewnił Polsce złoty medal igrzysk olimpijskich.

Poza najważniejszymi krążkami nasi reprezentanci w gimnastyce wielokrotnie zdobywali medale na innych ważnych wydarzeniach. Na koncie naszego kraju zapisali oni aż 20 indywidualnych medali Mistrzostw Europy i 17 zdobytych na Mistrzostwach Świata.